Η συμβατική θέση των σύγχρονων κυρίως φιλολόγων και ακαδημαϊκών υποστηρίζει πως το μυθιστόρημα είναι προϊόν του XVIII αιώνα, με πρωτοπόρους τούς Daniel Defoe, Samuel Richardson και Henry Fielding. Οποιοδήποτε προγενέστερο εκτενές λογοτεχνικό έργο σε πεζό λόγο δεν είναι τίποτε περισσότερο από αισθηματική μυθοπλασία (romance) και δεν υπακούει στα σύγχρονα κριτήρια που ορίζουν το μυθιστόρημα. Η άποψη αυτή ίσως καλύπτει κάποια έργα γραμμένα για μία σχετικά νέα, ταχύτατα διογκούμενη και κυρίαρχη μεσαία τάξη της νεότερης εποχής, η οποία αναδύεται μετά την Αναγέννηση, γεγονός που υποχρεώνει ορισμένους συγγραφείς να προσφεύγουν σε λογοτεχνικά σχήματα τα οποία χαρακτηρίζονται με τον γενικό όρο "ρεαλισμός". Όμως η παράδοση της συγγραφής εκτενών μυθιστοριών με περίπλοκη πλοκή, ιδιαίτερα αναπτυγμένους και εξελιγμένους λογοτεχνικά χαρακτήρες και προσεγμένη δομή είναι τουλάχιστον κατά δεκαπέντε αιώνες αρχαιότερη από την εποχή της εμφάνισής τους.