ΚΡΙΤΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ

Στην παρούσα έκδοση ο Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης και ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς συγκεντρώνουν σαράντα έξι άρθρα τριάντα εννέα συγγραφέων, οι ¬οποίοι καλύπτουν όλες τις πτυχές των πολυποίκιλων φαινομένων που συνθέτουν την Ελληνική Επανάσταση και την αναδεικνύουν ως καίριας σημασίας καμπή κατά την Εποχή των Επαναστάσεων (1776-1848). Η Επανάσταση μελετάται στις διαδοχικές φάσεις της και στις πολλαπλές κατά τόπους εκδηλώσεις της σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο.

Εξετάζονται επίσης οι διαπλοκές του επαναστατικού κινήματος των Ελλήνων με αντίστοιχες κινήσεις στις ρουμανικές χώρες, όπου εκδηλώθηκε αρχικά η Ελληνική Επανάσταση, όπως και στις χώρες των Νοτίων Σλάβων. Η προετοιμασία της ελληνικής κοινωνίας για την Επανάσταση εξετάζεται σε τρία άρθρα που αναφέρονται στη ζωή των κοινοτήτων, στην παράδοση των εξεγέρσεων και στις μορφές αντίστασης στον ζυγό, καθώς και στον μυστικό εταιρισμό.

Παράλληλα, αναδεικνύονται οι επιπτώσεις της Επανάστασης στο οθωμανικό σύστημα εξουσίας που συνετέλεσαν στη δρομολόγηση των οθωμανικών μεταρρυθμίσεων. Σταθμίζονται επίσης οι θρησκευτικές πτυχές του επαναστατικού αναβρασμού και οι συνέπειές του στον βίο της Εκκλησίας, το κρίσιμο έργο των Εθνοσυνελεύσεων του Αγώνα και η συμβολή τους στη θεμελίωση συνταγματικής πολιτείας στην επαναστατημένη χώρα, τα οικονομικά του Αγώνα, οι πρωτοβου¬λίες στον χώρο της εκπαίδευσης, ο θρίαμβος της ιδέας της «πατρίδας» στους κύκλους της ελληνικής διασποράς, στοιχείο που κινητοποίησε δυναμικά τις κοινότητες αυτές στην υπηρεσία της Επανάστασης.

Παρουσιάζεται αναλυτικά η προσωπογραφία του Αγώνα με τη σκιαγραφία των πολιτικών, στρατιωτικών και εκκλησιαστικών πρωταγωνιστών του, καθώς και των διπλωματών, των διανοουμένων και των γυναικών που συνέβαλαν σε αυτόν. Εξετάζονται ακόμη οι τρόποι με τους οποίους καταγράφονται τα γεγονότα της Επανάστασης στον Τύπο, στον λαϊκό πολιτισμό, στη λογοτεχνία, στις εικαστικές τέχνες και στη μουσική, η αναβίωση του Διαφωτισμού ως πολιτικού κυρίως κινήματος ιδεών και ο καθοριστικός ρόλος του Φιλελληνισμού στην Ευρώπη και την Αμερική.

Τέλος, ο τόμος περιλαμβάνει εκτενή ανασκόπηση της ιστοριογραφίας και των επετειακών εκδηλώσεων στα πενήντα, εκατό και εκατόν πενήντα χρόνια από την Επανάσταση.

Η έκδοση συνοδεύεται από δεκατρείς χάρτες ειδικά σχεδιασμένους από το Εθνικό Κέντρο Χαρτών και Χαρτογραφικής Κληρονομιάς και από αντιπροσωπευτική εικονογράφηση, η οποία περιέχει τριάντα έγχρωμους πίνακες.