Αν ο Βιζυηνός υπερβαίνει την επίπεδη ηθογραφία της εποχής του προς την κατεύθυνση του ψυχογραφήματος, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911) απογειώνεται προς τα υψίπεδα της ποίησης. Οι ταπεινοί ήρωές του και οι τετριμμένες, συνήθως, ιστορίες τους αποκτούν μια λάμψη και μια σαγήνη. Η «χαλαρότητα» της αρχιτεκτονικής δομής των διηγημάτων του, όπως και η γλωσσική του «ακαταστασία» -καθαρεύουσα στις περιγραφές, ιδιωματική ντοπιολαλιά στους διαλόγους- όχι μόνο αποτελούν μέρος του μυστικού της μαγείας και της γοητείας της πεζογραφίας του, αλλά και συνιστούν προδρομικά στοιχεία μιας νεωτερικής, όπως έδειξαν οι εξελίξεις, αντίληψης για το διήγημα.