ΜΙΑ ΗΘΙΚΟ-ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

Η παρούσα μελέτη στοχεύει στην ανάλυση του φαινομένου της πολιτικής ανυπακοής από ηθικο-συνταγματική άποψη. Αρχικά αναλύονται η έννοια της πολιτικής ανυπακοής ως εξωνομικός όρος και η ηθική της διάσταση. Διανοητές όπως ο Thoreau, ο Wolff και ο Locke θεμελίωσαν τη δυνατότητα άρνησης υπακοής όταν ο νόμος προσκρούει στην ηθική συνείδηση ή την κοινωνική δικαιοσύνη. Ακολουθεί βασική ιστορική αναδρομή στο φαινόμενο της πολιτικής ανυπακοής που αποσκοπεί στην ανάδειξη των ιστορικών οροσήμων. Έπεται η ανάλυση σύγχρονων παραδειγμάτων πολιτικής ανυπακοής, τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα. Στη συνέχεια ερευνώνται τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά της πολιτικής ανυπακοής. Εξετάζονται κίνητρα, σκοποί και μορφές άσκησης της πολιτικής ανυπακοής: από ειρηνική αντίσταση μέχρι whistleblowing, επιστημονική ή διαδικτυακή ανυπακοή καθώς και η διάκρισή της από άλλες μορφές πολιτικής ή ποινικής παραβίασης. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη συνταγματική θεώρηση του φαινομένου. Στο πλαίσιο αυτό, αναλύεται η σχέση της πολιτικής ανυπακοής με το φυσικό δίκαιο, το κράτος δικαίου και τη θρησκεία. Η μελέτη εστιάζει στη διάκριση της πολιτικής ανυπακοής από το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα αντίστασης και από άλλες καταστάσεις και φαινόμενα, όπως οι αντιρρησίες συνείδησης και ο ακτιβισμός.

Το βιβλίο θέτει κρίσιμα ερωτήματα, όπως το εάν η πολιτική ανυπακοή έχει θέση σε φιλελεύθερες δημοκρατίες με νομικά μέσα αμφισβήτησης. Επισημαίνεται ότι οι συνταγματικές ελευθερίες θεμελιώνουν και νομιμοποιούν τη διατύπωση απόψεων και τη διεκδίκηση αλλαγών, χωρίς να καθιερώνουν το «δικαίωμα στην ανυπακοή». Ωστόσο, η ανυπακοή δεν ταυτίζεται με την υπονόμευση της έννομης τάξης, αλλά μπορεί να νοηθεί ως μορφή ενεργού πολιτικής συμμετοχής.

Προτείνεται μια νέα θεώρηση της πολιτικής ανυπακοής στο πλαίσιο της συνταγματικής νομιμότητας, εστιάζοντας στην ανάγκη να καταστεί αντικείμενο συστηματικής συνταγματικής θεώρησης. Το πόνημα καταλήγει σε προτάσεις για την ενίσχυση του διαλόγου, της συμμετοχικής λήψης αποφάσεων και της διαφάνειας. Διατυπώνει συμπεράσματα που επισημαίνουν την αναγκαιότητα αναγνώρισης της πολιτικής ανυπακοής ως κοινωνικο-δικαιοπολιτικού φαινομένου με συνταγματική σημασία.