ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ (ΜΙΚΡΟ)ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ: «ΓΛΩΣΣΟΓΡΑΦΙΚΗ ΥΛΗ» ΑΠΟ ΤΟ ΑΓΕΡΣΑΝΙ

Ο μετά χείρας τέταρτος τόμος της σειράς Μελέτες Ναξιακής Λαογραφίας είναι ένας μικρός κέντρων: Σχηματίσθηκε από τρία τον αριθμό κομμάτια (= από τρεις επιμέρους εργασίες, εξ ου το μικρός), αλλά από τρία στοιχεία που έχουν ένα κοινό θεματικό κέντρο-αντικείμενο μελέτης, το Αγερσανί της Νάξου.

Η πρώτη κατά σειράν εργασία του αναφέρεται στο όνομα του "τιμώμενου" τόπου, του Αγερσανιού. Η αυθαίρετη μετατροπή του από (Α)γερσανί (μαρτυρημένου ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 15ου αι.) σε Αγιο Αρσένιο από το ελληνικό Κράτος το 1940 αποτελεί την αφόρμηση για τη σύνταξή της.

Η δεύτερη εργασία του (συνδυασμός έρευνας γραφείου, αρχειακής και επιτόπιας έρευνας) είναι μια σύγχρονη λαογραφική "ανάγνωση" των μικροτοπωνυμίων του Αγερσανιού, η οποία στοχεύει στην αναπαράσταση της λαογραφίας του συγκεκριμένου χωριού στη "μακρά διάρκεια".

Στην τρίτη ("Δυσετυμολόγητα ονόματα από το Αγερσανί και από την υπόλοιπη Νάξο") καταθέτω τις προτάσεις μου για την ερμηνεία 19 δυσετυμολόγητων ναξιακών ονομάτων.

Στο πρώτο της μέρος πραγματεύομαι την ετυμολογία δύο αγερσανιώτικων παρωνυμίων (Λιαρμής και Μπιρίκος), δύο επωνύμων (Ζόρος/Ζώρος και Καραμπάτσης/Καραμπάτζης) και εννέα δυσερμήνευτων μικροτοπωνυμίων του ίδιου χωριού (Αντέλονας, Ντεζαοράρια, Πορταλαμίδι, Σακοντετέδαινας, Ευρετή, Μνοιωμάρα, Αργάνα, Πάτινος, Φύδρα).

Στο δεύτερο καταγίνομαι με την ετυμολογία πέντε γενικότερου ναξιακού ενδιαφέροντος μικροτοπωνυμίων (Ύρια, Κριτόματη, Καλή Στοιχειά, Μπλουμάς, Παναγία Αγγελοχαιρέτιστη) και ενός επωνύμου (Γιαμπουράς). Για τα προαναφερθέντα δύο πρώτα (Ύρια και Κριτόματη) έχουν διατυπωθεί διάφορες κατά καιρούς ερμηνείες, τις οποίες παραθέτω ως εισαγωγή στις υποβαλλόμενες δικές μου. Τα υπόλοιπα τέσσερα ονόματα της εργασίας δεν έχουν απασχολήσει την έρευνα μέχρι σήμερα.

Κατ ουσίαν, ο παρών τόμος αποτελεί συνέχεια προηγούμενων μελετών μου περί το όνομα (βλ., π.χ., τις εργασίες μου για τα παρωνύμια, τα νεοελληνικά επώνυμα ή το βιβλίο μου Για μια Λαογραφία των τοπωνυμίων... Εκδόσεις Κ. & Μ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2016), κ.ά.

Μελετώ δηλαδή και πάλι τον χώρο (κυρίως στη δεύτερη κατά σειράν εργασία), όπως αυτός εξανθρωπίσθηκε με τις ποικίλες (στοχαστικές ή μη) δράσεις του ατόμου και της κοινωνίας• με ενδιαφέρει να αναδειχθεί η ανθρώπινη επέμβαση επί του φυσικού περιβάλλοντος, το ήθος αυτής της επέμβασης κυρίως, μέσα από τις ονοματοθετικές πρακτικές του ανθρώπου. Χώρος, άνθρωπος, ονοματοθεσία: "Θαύμα θαυμάτων" η μελέτη της μεταξύ τους σύμπλεξης!