Η ιστορία της Ελοiζας και του Αβελάρδου - ιστορία έρωτος που εξελίχθηκε σε τραγωδία - είναι τόσο ταξιδεμένη μέσα στον θρύλο, ώστε πολλοί νομίζουν ότι πρόκειται για μύθο (σαν κι αυτόν λ.χ. του Τριστάνου και της Ιζόλδης) ή για προϊόν λογοτεχνικής φαντασίας, και όχι για ιστορία αληθινή προσώπων ιστορικών, εκ των οποίων μάλιστα ο Αβελάρδος υπήρξε ο σημαντικότερος ίσως θεολόγος και φιλόσοφος του 12ου αιώνα.

Το βιβλίο του Ετιέν Ζιλσόν συνιστά ιστορική μονογραφία που συναρπάζει πολλαπλώς, συγκεντρώνοντας τρία στοιχεία: την εξωτερική περιπέτεια, ως δοκιμασία συνειδήσεων σε καταστάσεις οριακές και, τέλος, την περιπέτεια του ιδίου του ερευνητή ως προσπάθεια να αποσυνδέσει την ιστορία από τον μύθο. Πράγματι, ελαυνόμενος απο άγνοια ιστορικής αληθογνωσίας, ο διαπρεπής μεσαιωνολόγος αποκαθαιρεί την ιστορία των δύο εραστών από τις προσχώσεις του θρύλου και της λογοτεχνίας, και αποδίδοντας τα πρόσωπα στην πραγματική τους αλήθεια, μας τα κάνει πιο κοντινά και οικεία και την ιστορία τους πιο συγκινητική, παρέχοντας συγχρόνως μάθημα αληθινής ανθρωπογνωσίας ως προς τις δυνατότητες διαστολής ορίων και κορυφώσεως των υπαρκτικών εμπειριών.