Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΔΥΟ ΨΥΧΕΣ - Ο ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΤΟΥ ΥΠΑΤΟΥ ΑΡΜΟΣΤΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ

Ο Αριστείδης Στεργιάδης, μία από τις πλέον αινιγματικές φυσιογνωμίες της Νεωτέρας Ελληνικής Ιστορίας, έγκριτος νομομαθής, γενικός διοικητής Ηπείρου (1917-1919) και Ύπατος Αρμοστής Σμύρνης κατά την περίοδον 1919-1922, γεννήθηκε εις το Ηράκλειον Κρήτης το 1861 και απεβίωσε εις την Νίκαιαν της Γαλλίας τον Ιούλιον του 1949. Υπήρξε στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, τον οποίον εγνώριζε από το 1905 (Κίνημα του Θερίσου). Εσπούδασε εις την Νομικήν Σχολήν του Παν. Αθηνών, και συνέχισε τις σπουδές του εις την Δυτικήν Ευρώπην. Ειδικεύθη εις το Οθωμανικόν Δίκαιον. Το θέρος του 1917 ετοποθετήθη υπό του Ελευθερίου Βενιζέλου εις την θέσιντου γενικού διοικητού Ηπείρου. Από την θέσιν αυτήν αντιμετώπισεν επιτυχώς το οξύ πρόβλημα της ληστείας και επέδειξεν άριστες διοικητικές ικανότητες.

Τον Μάϊον του 1919 ανέλαβε τα καθήκοντα του Υπάτου Αρμοστού Σμύρνης. Από την πρώτη στιγμή, αι σχέσεις του με τον ελληνικόν πληθυσμόν υπήρξαν προβληματικές. Αλλά και με τη στρατιωτικήν, εκκλησιαστικήν, πνευματικήν και διοικητικήν ηγεσίαν ήλθε πολλάκις σε άγριες προστριβές, εξ αιτίας του γεγονότος ότι ο Στεργιάδης, άνθρωπος οξύθυμος, εννοούσε να διοική τον τόπο με απόλυτον -δικτατορική θα λέγαμε- εξουσίαν. Αυτή η σύγκρουσις υπήρξεν επιζήμια δι όλους, έπαιξε καταλυτικόν ρόλον και διήρκεσεν έως την καταστροφήν.

Δεκάδες είναι τα επεισόδια με κληρικούς, δημοσιογράφους, στρατιωτικούς και δημογέροντες, τα οποία τεκμηριώνουν την περίεργον αυτή συμπεριφοράν, τα περισσότερα από τα οποία μνημονεύονται στις σελίδες του βιβλίου.

Την 26ην Αυγούστου 1922, τελευταία ημέρα της ελληνικής κατοχής της Σμύρνης, ο Στεργιάδης επεβιβάσθη -κάτω από τις κατάρες των Σμυρναίων- του αγγλικού θωρηκτού "Σιδηρούς Δουξ" και έφυγε από τη Μικρασιατική γη. Μετέβη, θλιβερός αυτοεξόριστος, εις την Γαλλίαν και εκεί έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του, χωρίς να τολμήση να έλθη, έστω και διά μίαν φοράν, εις την Ελλάδα. Πίστευε, πως αν επέστρεφε θα είχε την τύχη των "Εξ".

Εις το ογκώδες αυτό έργον, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήση την πορείαν και την δράσιντου ιδιορρύθμου αυτού ανθρώπου, από την εποχήν που ήτο ακόμη σπουδαστής, μέχρι την ημέραν που ολίγιστοι άνθρωποι τον συνώδευσαν εις την τελευταίαν του κατοικίαν.

Εις το βιβλίον υπάρχουν καταθέσεις δεκάδων μαρτύρων, ρεπορτάζ εφημερίδων της περιόδου του Μεσοπολέμου, σχόλια και αναλύσεις για γεγονότα της τριετίας 1919-1922, τα οποία τεκμηριώνουν αυτό που μέχρι και σήμερα πιστεύει η μεγάλη πλειοψηφία του Σμυρναϊκού (και όχι μόνον) κόσμου: Ότι δηλαδή ο Στεργιάδης υπήρξεν ένας από τους βασικούς υπευθύνους της Μικρασιατικής τραγωδίας, ο άνθρωπος υπό το πέλμα του οποίου εστέναξεν η Σμύρνη κατά τα ολίγα έτη της ελευθερίας της, ο άνθρωπος του οποίου και το όνομα ακόμη προκαλεί την φρίκην και τον αποτροπιασμόν απανταχού της Ελλάδος.