Αιώνες ιστορίας ενός τόπου δεν αναπλάθονται ασφαλώς από τα διαθέσιμα λεκτικά και γραπτά σπαράγματα -κάποιες φορές δεν επαρκούν για να ανασυνθέσεις ένα και μόνο γεγονός του παρελθόντος ούτε τα λεγόμενα αδιάσειστα ντοκουμέντα-, μα θεωρούμε πως θα ήταν ανεπίτρεπτο να μην αποδοθεί, χωρίς τοπικιστικές εξάρσεις και ανώφελους ρομαντισμούς, κάθε ψήγμα, γραπτής ή προφορικής μαρτυρίας, σ’ αυτές και σ’ αυτούς τουλάχιστον που δεν θαμπώνονται από τις ανέξοδες πομφόλυγες και τις αντιαισθητικές κορώνες των επετειακών δεκάρικων κι αναζητούν στις αξεδιάλυτες σκιές των άγριων, πράγματι, κι απρόσιτων καιρών τα αδιόρατα φάσματα και τις ανείπωτες ιστορίες που στοιχειώνουν ακόμα τη γενέθλια γη τους. Τα πρόσωπα, τα γεγονότα και τις ξορκισμένες λέξεις που διέφυγαν κατά κάποιον τρόπο και για κάποιον λόγο, σπουδαίο, ασήμαντο, ακόμη και ποταπό, από τις ρωγμές ενός σκοτεινού και παγωμένου για εκατονταετίες χρόνου.

Πολλοί ίσως βρουν ανούσια, ανώφελη, βαρετή, αιρετική και κάποιοι, γιατί όχι, ακόμη και επιζήμια αυτή την αναμόχλευση. Δεν πειράζει. Η μνήμη είναι δυστυχώς η μόνη εφικτή μορφή αθανασίας και μπορεί, κατά την κρίση του Βολταίρου, «ο ιστορικός», όπως και κάθε άλλος που επωμίζεται αυτόν τον ρόλο, να «είναι ένας κουτσομπόλης που παρενοχλεί τους νεκρούς», μα είναι ίσως κι ο μόνος που μπορεί, έστω και πρόσκαιρα, να τους «αναστήσει».

Έχει άλλωστε και το λεγόμενο «ξυγγραφείν» τα ρίσκα του, αλλά και το ματαιοπονείν τη γοητεία του. Όσοι έχουν βιώσει την ικανοποίηση κάποιας χρόνιας και επίπονης αλλά αποκαλυπτικής αναδρομής θα το γνωρίζουν ήδη.