ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΡΤΡΕΤΑ ΤΟΥ ΦΑΓΙΟΥΜ ΕΩΣ ΤΗ ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 30

Η ελληνική προσωπογραφία διαμορφώνεται σταδιακά στο πλαίσιο μιας μακράς ζωγραφικής παράδοσης πο εκτείνεται από τον 4ο αι. π.Χ. μέχρι σήμερα και που αν και η πορεία της δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απόλυτα γραμμική, ωστόσο αποδεικνύεται εξαιρετικά ανθεκτική στον χρόνο. Η αδιάκοπη πορεία της καταδεικνύεται με αφετηρία την αρχαιότητα και κυρίαρχη τη στιγμή που γίνεται η μετάβαση από το εξιδανικευμένο πρόσωπο της κλασικής τέχνης στη ρεαλιστική απεικόνισή του της ελληνιστικής περιόδου.

Το παρόν βιβλίο επικεντρώνεται στη μελέτη της ελληνικής ζωγραφικής και κατά βάση της προσωπογραφίας από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα και τη Γενιά του ΄30 και τον τρόπο με τον οποίο επιβιώνουν τα «μυστικά» της αρχαίας ζωγραφικής μέσα στη βυζαντινή τέχνη. Με αφετηρία τις επισημάνσεις του Φώτη Κόντογλου και τις εύστοχες παρατηρήσεις του Γιάννη Τσαρούχη για την τεχνική και το «πώς» της αρχαίας ελληνικής και της βυζαντινής ζωγραφικής, μελετώνται μνημεία από τον 4ο αι. π.Χ., ενώ μεγάλο μέρος αφιερώνεται στα πορτρέτα του Φαγιούμ και την καλλιτεχνική παράδοση που τα συνοδεύει. Μια παράδοση η οποία επεκτείνεται επηρεάζοντας στη συνέχεια τη διαμόρφωση της βυζαντινής ζωγραφικής, περνώντας πια «κωδικοποιημένη» στις μορφές της νέας θρησκείας, πρώτα με τις τοιχογραφίες που εντοπίζονται στις κατακόμβες και σταδιακά με τη φορητή εικόνα. Ξεχωριστή θεωρείται η σημασία των ψηφιδωτών, που παίζουν τον δικό τους, ιδιαίτερο ρόλο, σ΄ αυτήν τη μετάβαση από την ύστερη αρχαιότητα στη νέα εποχή. Ειδική αναφορά γίνεται στην Παλαιολόγεια περίοδο και κυρίως στο έργο του Μανουήλ Πανσέληνου, που θα σφραγίσει την τέχνη της εποχής του και θα επηρεάσει αποφασιστικά τη ζωγραφική του 14ου αιώνα και όχι μόνο.

Το μεγαλύτερο μέρος της μελέτης αφιερώνεται στην περιώνυμη Γενιά του ΄30, που χάρη στο ένστικτό της, και μέσα στα πλαίσιο του συνειδητοποιημένου αιτήματος της ελληνικότητας, ξαναανακαλύπτει αυτό που χάθηκε, ζωγραφικές αξίες που την οδηγούν απ΄ τον Θεόφιλο και τον Καραγκιόζη, στο Βυζάντιο, κι από ΄κει, πίσω στην αρχαία -και μεγάλη- ελληνική ζωγραφική. Τέλος, ειδικό κεφάλαιο αφιερώνεται στην Τετραχρωμία και τη χρήση της, καθώς αποτέλεσε μια σταθερή παλέτα από την αρχαιότητα, την ελληνιστική εποχή και τα πορτρέτα του Φαγιούμ, μέχρι τη Βυζαντινή ζωγραφική και τη Γενιά του ΄30. Έτσι αποκαλύπτεται μια συγκλονιστική διαχρονία όσον αφορά την απόδοση του προσώπου και κυρίως της ελληνικής ιδιοπροσωπίας, που μας φέρνει πολύ κοντά σ΄ αυτό που ονομάζουμε αρχαία ελληνική ζωγραφική.