ΓΙΑΛΤΑ-ΜΟΣΧΑ-ΤΕΧΕΡΑΝΗ-ΠΟΤΣΝΤΑΜ

Στην έκδοση δημοσιεύονται τα πρακτικά των συναντήσεων της Τεχεράνης (Δεκέμβρης 1943), της Τέταρτης Συνάντησης της Μόσχας (Οκτώβρης 1944), της Γιάλτας (Φλεβάρης 1945) και του Πότσνταμ (Ιούλης-Αύγουστος 1945).

Τα υλικά των συνδιασκέψεων είναι εκείνα που κρατήθηκαν από τις αντιπροσωπίες της σοβιετικής πλευράς. Τα υλικά της Τέταρτης Συνάντησης της Μόσχας του Οκτώβρη του 1944 αντλήθηκαν από το απόθεμα εγγράφων του Ιωσήφ Στάλιν που φυλάσσεται στα Ρωσικά Κρατικά Αρχεία Κοινωνικής-Πολιτικής Ιστορίας και από τη συλλογή εγγράφων του Βιατσεσλάβ Μόλοτοφ, υπουργού Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, που φυλάσσονται στο Αρχείο Εξωτερικής Πολιτικής της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Τα εν λόγω έγγραφα, δόθηκαν στη δημοσιότητα από τη Ρωσική Ομοσπονδία το 2019, μαζί με άλλα έγγραφα για το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δημοσιεύονται πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα και η μετάφρασή τους έγινε από την Ταμάρα Καζαντζίδου.

Τα υπόλοιπα έγγραφα της συλλογής αναδημοσιεύονται από την έκδοση της Σύγχρονης Εποχής Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσνταμ (1976), που είναι εξαντλημένη εδώ και πολλά χρόνια.

Στις διασκέψεις συμπυκνώνεται η διπλωματική ευλυγισία, η πείρα και η στοχοπροσήλωση των ηγετών των τριών δυνάμεων να προωθήσουν τον πολεμικό-στρατιωτικό τους στόχο, αλλά και να υπερασπιστούν τα ιδιαιτέρα συμφέροντά τους με το βλέμμα στραμμένο στην επόμενη μέρα του πολέμου. Οι διασκέψεις εκείνης της εποχής αξίζει να διαβαστούν κριτικά ως προς τις «μάχες» στο διπλωματικό επίπεδο, τις ανησυχίες των αστικών τάξεων για το ζήτημα της εξουσίας, αλλά και τις εξελίξεις που δρομολογούσε η αυτοδιάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς από το 1943.

Συνολικότερα, ανεξάρτητα από τις επιδιώξεις, ταξικές και εθνικές, των κρατών, είναι σίγουρο ότι ο πόλεμος έχει τη δική του δυναμική, με την έννοια ότι στην πορεία του προκύπτουν ραγδαίες αλλαγές συσχετισμού δυνάμεων, αναδιατάξεις των πολεμικών συμμαχιών και γεγονότα που είναι αναγκαία η διαχείρισή τους και τα οποία δεν είχαν προβλεφθεί κατά την έναρξή του, πολύ περισσότερο πριν από αυτόν.

Αν κάτι δείχνει η πείρα εκείνης της εποχής και η γνώση των συζητήσεων στο κρατικό διπλωματικό πεδίο, είναι ότι σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης μία είναι η διέξοδος για τα λαϊκά συμφέροντα: Η πάλη τους με την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος για την κατάκτηση της εξουσίας και την ανατροπή της αστικής τάξης στη χώρα του. Την Ιστορία την γράφει ο λαός και δημιουργεί τα νέα δεδομένα στον περιφερειακό και διεθνή συσχετισμό δυνάμεων.