ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΕΣ ΤΩΝ ΚΩΔΙΚΩΝ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται στην ανθρωπολογία ένα αυξημένο ενδιαφέρον για την ηθική το οποίο εκφράσθηκε με μια σημαντική μέριμνα για τη συγκρότηση ή την αναθεώρηση κωδίκων δεοντολογίας σε πολλές ανθρωπολογικές εταιρείες στον ευρω-αμερικανικό χώρο. Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται μια κριτική ανασκόπηση των πολιτικών ηθικής της ανθρωπολογίας και της δυναμικής που έχει κατά καιρούς αναπτυχθεί στο εσωτερικό ορισμένων ανθρωπολογικών εταιρειών κατά τη διαμόρφωση των κωδίκων δεοντολογίας τους. Στη γενεαλογική αυτή πορεία, η συγγραφέας εστιάζει την ανάλυσή της σε ορισμένες καίριες στιγμές των μετασχηματισμών της ηθικής ευθύνης των ανθρωπολόγων τις οποίες και ονομάζει σταθμούς, γιατί αποτελούν κομβικά σημεία στην εξέλιξη των πολιτικών ηθικής και της ίδιας της ανθρωπολογικής έρευνας.

Η ανασκόπηση αυτή καταδεικνύει σημαντικές τομές στη δυναμική που έχει αναπτυχθεί. Ενώ οι πρώτοι κώδικες υποστήριζαν μια ριζοσπαστική εκδοχή της ανθρωπολογίας στην οποία η ηθική ήταν συνυφασμένη με μια πολιτική δέσμευση των ανθρωπολόγων υπέρ των ανθρώπων με τους οποίους συνομιλούσαν, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 η κατάσταση αυτή άλλαξε άρδην με την εξάπλωση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και του πολιτισμού του ελέγχου. Οι κώδικες πλέον έχουν συντηρητικοποιηθεί πολιτικά και φαίνεται να αποτελούν μέρος των γραφειοκρατικών διαδικασιών αξιο¬λόγησης που αμφισβητούν το μέχρι πρότινος αποδεκτό θεωρητικό και μεθοδολογικό habitus της εθνογραφικής έρευνας. Ωστόσο, δε συνιστούν απλώς ακίνδυνα ουδέτερες, ορθολογικές πρακτικές, αλλά μοιάζει να αποτελούν περισσότερο εργαλεία για την άσκηση νέων μορφών διακυβέρνησης, εξουσίας και ελέγχου. Η ηθική ευθύνη των ανθρωπολόγων μοιάζει να έχει μετατοπιστεί από τους συνομιλητές τους προς τους συνεχώς αυξα¬νόμενους σε αριθμό φορείς που αποτελούν πλέον μέρος της ερευνητικής διαδικασίας και συνεχώς εισάγουν νέους κανονισμούς ελέγχου: χρηματοδότες, εργοδότες, ελεγκτές, επιτροπές ηθικής. Όλα αυτά δημιουργούν εύλογα ερωτήματα για τη χρησιμότητα των κωδίκων.