ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΗΣ ΔΙΑΜΑΧΗΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΩΝ

Ο Αθανάσιος Ψαλίδας με το μαχητικό πόνημά του Καλοκινήματα άσκησε αρνητική κριτική συνολικά στην πνευματική δημιουργία και την πολιτική ιδεολογία του αρχηγέτη του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, του Ευγενίου Βούλγαρη, ο οποίος σε απαντητική Επιστολή του επιχείρησε να αναιρέσει μία προς μία όλες τις επικρίσεις που του καταλόγιζε ο νεαρός Ιωαννίτης φιλόσοφος. Η διαμάχη αυτή εξετάζεται όσο το δυνατόν εξονυχιστικότερα στον παρόν βιβλίο, με στόχο να αναδειχτούν τα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης των δύο νεοελλήνων φιλοσόφων και συναφώς να ερμηνευτούν οι φιλοσοφικές ιδέες που αναπτύσσουν στα ως άνω έργα τους, όπως αυτές συνυφαίνονται με την όλη κοσμοθεωρία τους. Από μία γενικότερη δε οπτική, η ανασύνθεση της αντιπαράθεσης των δύο νεοελλήνων διαφωτιστών μπορεί να υποτεθεί ως μικρή συμβολή στην έρευνα των ζητημάτων που αντιμετώπιζε και των αιτημάτων που πρόβαλε το δούλο Γένος κατά την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.

Στην προοπτική αυτή, εκτός από την ανασυγκρότηση των αναμφισβήτητων διαφορών που υφίστανται ανάμεσα στον Βούλγαρη και τον Ψαλίδα, διερευνώνται και οι ομοιότητες που παρουσιάζει ο στοχασμός τους και η γενικότερη δράση τους. Έτσι, επισημαίνεται ότι και οι δύο πνευματικοί άνδρες μετήλθαν καινοτόμες για την εποχή τους επιστημονικές, φιλοσοφικές, ερευνητικές και διδακτικές μεθόδους, γνώρισαν τη σύγχρονή τους πνευματική κίνηση της Ευρώπης και επιχείρησαν να μετακενώσουν τα επιτεύγματά της στον ελληνικό χώρο. Επίσης, ήταν κοινή η επιδίωξή τους για την ελευθερία του αιχμάλωτου Γένους, ανεξάρτητα, τόσο από τον τρόπο που ο καθένας τους θεωρούσε ως τον καταλληλότερο για την επίτευξη του ύψιστου αυτού σκοπού, όσο και από τους ατομικούς πολιτικούς προσανατολισμούς τους.