Δεν έχει έλεος η καρδιά, όταν πάρει τον ανήφορο.

Ο Τελευταίος πειρασμός είναι έργο της ώριμης ηλικίας του Νίκου Καζαντζάκη και εκφράζει την ιδιαίτερη φιλοσοφία ζωής του, ενώ θέμα του είναι ο ίδιος ο Χριστός, αυτός που ονομάζεται Ιησούς.

Τον Καζαντζάκη πάντοτε συγκλόνιζε η πάλη ανάμεσα στο πνεύμα και στην ύλη, οι δοκιμασίες που υπομένει ο άνθρωπος προκειμένου να φτάσει στην τελειότητα και την ομοιότητα προς το Θεό.

Και γι’ αυτό έγραψε ότι η ζωή του υπήρξε ένας κακοτράχαλος ανήφορος προκειμένου να βρει τον σκοτεινό όγκο του Θεού και να ενωθεί μαζί του.

Έτσι στον Τελευταίο Πειρασμό, παρουσιάζεται ο Εσταυρωμένος Ιησούς να υποφέρει ως άνθρωπος και να βασανίζεται για να υποτάξει τη φύση του και να υπερβεί στη θεότητα.

Κατά τη μυθοπλασία του Καζαντζάκη, ο Χριστός σε μια απειροελάχιστη στιγμή βυθίζεται σε όνειρο και βλέπει ότι είναι ένας απλός άνθρωπος που ζει μια καθημερινή ζωή. Μόλις όμως συνέρχεται, επανεισέρχεται στη θειότητα της αποστολής Του, στην αυταπάρνηση και τη θυσία για τη σωτηρία του κόσμου.

Για τον Καζαντζάκη, ο Ανθρωπος είναι ήρωας και άγιος μαζί.