Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να καταγράψει τις συνιστώσες της ελληνικής παρουσίας στον χώρο της Aνω Μακεδονίας (νότια Σερβία), σε μια χρονική περίοδο (1919-1930) που αφενός συμπίπτει με τη σερβική-γιουγκοσλαβική κυριαρχία (με την παρένθεση της ενιαύσιας γερμανοβουλγαρικής κατοχής στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου), αφετέρου υπολανθάνει της ιστορικής γραφίδας. Επειδή η έλλειψη επαρκούς βιβλιογραφίας είναι εμφανής , χρησιμοποιήθηκε κυρίως πρωτογενές αρχειακό υλικό.

Μέσα από την παράθεση των ιστορικών αυτών ντοκουμέντων αναδεικνύονται οι συμπεριφορές των εμπλεκομένων μερών, δηλαδή του σερβικού παράγοντα, του ελληνικού κράτους, της εκκλησίας και των Ελλήνων της Aνω Μακεδονίας. Η αξιολόγηση αυτών των συμπεριφορών οδηγεί στην εξαγωγή πολύτιμων συμπερασμάτων, που οδηγούν στην πληρέστερη διαφώτιση της περιρρέουσας πολιτικής ατμόσφαιρας στον χώρο της βαλκανικής την περίοδο εκείνη, αναιρεί θεωρίες “αξόνων φιλίας”, αναδεικνύει την αβελτηρία και αφέλεια της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, συμβάλλει στην σφαιρικότερη θεώρηση του μακεδονικού ζητήματος στη διαχρονικότητα του και επεξηγεί τα αίτια που συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί, αγωνιζόμενοι μόνοι τους να διατηρήσουν την εθνική τους φυσιογνωμία και τον υψηλό τους πολιτισμό, οδηγήθηκαν στη συρρίκνωση και τον αφελληνισμό.