Η κατάργηση των δύο αυτοκεφάλων Αρχιεπισκοπών της Βαλκανικής, του Πεκίου (1766) και της Αχρίδας (1767), κατέχει στη διεθνή βιβλιογραφία περίοπτη θέση. Από πολλούς ιστορικούς θεωρήθηκε ως το χρονικό σημείο της επικράτησης του εθνικού και πολιτιστικού ιμπεριαλισμού του αναδυόμενου ελληνικού Έθνους, με κύριο εκπρόσωπο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τους Φαναριώτες, στους λαούς της Βαλκανικής. Αυτή η θεωρία όχι μόνο ανακίνησε εθνικιστικές ιδέες στους σλαβικούς λαούς (Σέρβους, Βουλγάρους, Σλαβομακεδόνες), αλλά και επέδρασε στη νεώτερη ελληνόγλωσση ιστοριογραφία, κυρίως μέσω όσων ιστορικών τηρούν έντονα κριτική στάση απέναντι στο Πατριαρχείο και την Εκκλησία γενικότερα. Επακόλουθη συνέπεια ήταν η εμφάνιση αμυντικών υπέρ των δύο εκκλησιαστικών θεσμών απόψεων, δημιουργώντας τελικά πόλωση στις επιμέρους ερμηνείες.

Η παρούσα εργασία, αξιοποιώντας κυρίως τις πρωτότυπες πηγές, επιδιώκει να ανασυνθέσει το κλίμα της εποχής, που οδήγησε στην κατάργηση, αλλά και να ερμηνεύσει όσον το δυνατόν αντικειμενικότερα τις αιτίες και τις συνέπειες που είχε στη ζωή των Ορθοδόξων λαών κατά την ύστερη Τουρκοκρατία. Ταυτόχρονα εξετάζει τη θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη στάση των πρωταγωνιστών των γεγονότων, αλλά και τη στάση της οθωμανικής πολιτικής, που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις.