Οι πληθυσμοί της Πάφρας και γενικότερα του Πόντου, που κατέφυγαν στα όρη, αρνήθηκαν το βιασμό της συνείδησής τους, και αποδύθηκαν σε έναν αγώνα απελπισίας, όντας ένα κομμάτι του Οικουμενικού Ελληνισμού που γενοκτονούνταν, λόγω της εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητάς του. Οι Παυρενοί-Παφραίοι δεν πολεμούσαν για να έχουν ελεύθερη πατρίδα, αλλά για να σωθούν από τη νεοτουρκική και την κεμαλική λαίλαπα. Οι καταδιωκόμενοι, και υπό διωγμό αφανισμού Έλληνες της Πάφρας, υπερασπίζονταν το αγαθό της ελευθερίας της ύπαρξής τους...

...Οι Κεμαλικοί, στο λιμάνι της Αμισού, επιδίωκαν εξονυχιστικά να μη φύγει για την Ελλάδα ούτε ένας σωματικά ακέραιος άνδρας. Οι ελληνικοί πληθυσμοί της Πάφρας, που κατάφεραν να επιβιώσουν από τη νεοτουρκική και κεμαλική βαρβαρότητα, έπρεπε να φύγουν ακέφαλοι και παντελώς αδύναμοι, για την ελεύθερη Ελλάδα. Μια οδύσσεια, με τραγικά αποτελέσματα, είχε τελειώσει. Μια άλλη οδύσσεια ξεκινούσε, χωρίς καν να μπορέσουν να επιστρέφουν πολλοί από εκείνους στη γενέθλια γη. Το μόνο βάλσαμο στην πονεμένη ψυχή τους ήταν ότι οδηγούνταν στην ελεύθερη Ελλάδα, αλλά μόνο με το σαρκών τους και τη βαθιά τους πίστη στο Θεό και στο Έθνος... Στους Έλληνες της Πάφρας δεν επετράπη να παραλάβουν μαζί τους ούτε τα ιερά και τα κειμήλιά τους. Από το ένα αντικείμενο που τους επετράπη, διάλεξαν το ιερότερο, που ήταν ο Επιτάφιος της Αγίας Μαρίνας, ο οποίος σήμερα ευρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη... Οι εκδιωκόμενοι Έλληνες συνέχιζαν να αναχωρούν για την Ελλάδα με πλοία στα οποία επέβαιναν πολλαπλάσιοι άνθρωποι, σαν αγέλες ζώων και όχι σαν ανθρώπινα όντα, που στοιβάζονταν στα αμπάρια και στα καταστρώματα των πλοίων σαν τα ψάρια, παραμένοντας εκεί με ήλιο και βροχή. Οι άρρωστοι από εξανθηματικό τύφο και ανεμοβλογιά συστεγάζονταν με τους υγιείς. Όσοι πέθαιναν στα καράβια, τους πετούσαν στη θάλασσα...

...Σε μια κίνηση αυτογνωσίας, η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, που ασχολούνταν με το προσφυγικό ζήτημα, έστειλε τους ακαταμάχητους και αδάμαστους πολεμιστές της Πάφρας στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, όπου υπήρχε υπαρκτός κίνδυνος για το ελληνικό κράτος... Το ελληνικό κράτος δημιούργησε έναν κυματοθραύστη στον από βορρά κίνδυνο, και τους τοποθέτησε ακρίτες στα βόρεια σύνορά του, για να φυλάγουν και εκεί Θερμοπύλες...

...Η ελληνική πολιτεία έχει ηθικό χρέος να εντάξει την ιστορία των Ελλήνων του Πόντου στα σχολικά εγχειρίδια, για να διδάσκεται και να παραδίδεται στις νεότερες γενιές αυτούσια και ανόθευτη, αληθινή. Ιστορία είναι η γνώση του παρελθόντος...

Η αποσιώπηση της ιστορικής αλήθειας μας οδήγησε στις σημερινές καταστάσεις. Να ξεχάσουμε, αλλά οφείλουμε να γνωρίζουμε.