ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ

Ο Θάνος Βερέμης φωτίζει, επιλέγοντας και σχολιάζοντας τα λόγια των ίδιων των αγωνιστών, δύο κομβικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης: την πτώση στα χέρια των Ελλήνων της διοικητικής πρωτεύουσας των Οθωμανών, της Τριπολιτσάς, και την πτώση του Μεσολογγίου στα χέρια των Οθωμανών, που σήμανε το τέλος της Επανάστασης στη δυτική Στερεά Ελλάδα.

Ο ξεσηκωμός του 1821 υπήρξε κυρίως έργο Ελλήνων στην υπηρεσία του οθωμανού επικυρίαρχου: των προκρίτων του Μοριά ως μέρους της φοροεισπρακτικής μηχανής του κράτους, των αρματολών της Ρούμελης ως φυλάκων των στενών περασμάτων της ενδοχώρας, του ανώτατου κλήρου ως πολιτικού και πνευματικού εκπροσώπου του Γένους υπόλογου στην Υψηλή Πύλη.

Η μακραίωνη τουρκική κυριαρχία δεν αλλοίωσε την ελληνική γλώσσα και την ορθόδοξη πίστη. Έτσι στάθηκε δυνατόν τα γεγονότα της Τριπολιτσάς και του Μεσολογγίου να εξιστορηθούν από πλήθος μεγάλων και μικρών λογίων. Στην κατηγορία των μορφωμένων ανήκουν οι Τερτσέτης και Σπηλιάδης, ενώ στους λίγο πολύ αυτοδίδακτους οι Αινιάν, Κασομούλης και Φωτάκος. Οι συλλογές μαρτυριών για την Τριπολιτσά και το Μεσολόγγι μάς γνωρίζουν τους αγωνιστές που κρατούσαν και το καλαμάρι εκτός από τα όπλα.