ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Ο Νικηφόρος Βλεμμύδης στο έργο του "Εκλογή Ψαλτηρίου", επιχειρεί μία ανακατάταξη των στίχων του Ψαλτηρίου, με κύριο σκοπό να αποδώσει θεολογικώς νοήματα και θέματα για την εξυπηρέτηση των λειτουργικών αναγκών της Εκκλησίας. Η προσπάθειά του δεν είναι να δημιουργήσει εξ αρχής κάποιους ύμνους εμπνεόμενος από το Ψαλτήρι του Δαβίδ, αλλά να αναδιατάξει το υπάρχον πολύτιμο και δοκιμασμένο λειτουργικώς υλικό του Ψαλτηρίου. Ερρανιζόμενος τους στίχους διαφορετικών Ψαλμών δημιουργεί καινούργιες συνθέσεις αυτοτελών Ψαλμών με ενιαίο περιεχόμενο, το οποίο ανταποκρίνεται στον αφιερωματικό τίτλο κάθε εκλογής. Οι επιμέρους εκλογές αφορούν, στον κύκλο των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών του έτους, κινητών και ακινήτων, καθώς και στις κατηγορίες των Αγίων Αποστόλων, Μαρτύρων, Ιεραρχών, Οσίων και Ασωμάτων, με ιδιαίτερες εκλογές στις εορτές του Ιωάννου του Προδρόμου. Η νέα σύνθεση του Ψαλτηρίου αποτελεί μία ρωμαλέα προσπάθεια του Βλεμμύδη να αποδώσει στο Ψαλτήρι μία καινούρια πνευματική δυναμική, παρόμοια με την δυναμική των προτυπώσεων-προεικονίσεων των γεγονότων της Παλαιάς Διαθήκης στα γεγονότα της ζωής του Χριστού και της Εκκλησίας. Επαναλαμβάνει και ανακαλύπτει στίχους του Ψαλτηρίου, που προτυπώνουν και αποδίδουν θεολογικώς νοήματα των μεγάλων γεγονότων της θείας οικονομίας, που αφορούν την ζωή του Χριστού ή της Θεοτόκου. Επιπλέον μέσα στους στίχους των Ψαλμών, με την μέθοδο της αναγωγής, αναγνωρίζει και κοινοποιεί στους πιστούς τις πράξεις, το ήθος, το μαρτυρικό τέλος των Αγίων και εν τέλει διαμορφώνει ένα συναξαριακό και αγιολογικό Ψαλτήριο.

Ο Βλεμμύδης δε διστάζει να επαναλάβει ήδη επιλεγμένους στίχους του Ψαλτηρίου, από τη λειτουργική πράξη της Εκκλησίας στη θεία λατρεία. Ο εντοπισμός της λειτουργικής προελεύσεως των στίχων σ' όλες τις εκλογές του έργου, κατέδειξε την λειτουργική πρόθεση του Βλεμμύδη για τη χρήση της Εκλογής Ψαλτηρίου στη θεία λατρεία καθώς και την πιστότητά του στη λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας.

Η ευφυής αναδιάταξη του Ψαλτηρίου από τον Βλεμμύδη με το έργο της Εκλογής, βρήκε πρόσφορο έδαφος, ιδιαιτέρως στις μεγάλες σε χρονική διάρκεια ακολουθίες του μοναστικού τυπικού, παρά την ασματική της προέλευση. Η Εκλογή Ψαλτηρίου είναι από τα λειτουργικά έργα του Βλεμμύδη, που έτυχε μεγάλης αποδοχής και χρήσεως, κυρίως στις μοναστηριακές κοινότητες αλλά και στις ενορίες. Αυτή, η ευρεία χρήση του έργου στη λειτουργική πράξη προκάλεσε την πολλαπλή αντιγραφή του και την προσαρμογή του στις λατρευτικές ανάγκες κάθε εκκλησιαστικής κοινότητας.

Η παρούσα μελέτη δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την περαιτέρω διερεύνηση της ερμηνευτικής, λειτουργικής και αγιολογικής προσεγγίσεως του λειτουργικού είδους των Εκλογών.