29 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΣΜΟΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΑ

Οι μεγάλες επεξεργασίες, στο μέτρο που απαιτούν εδραία γνωσιολογία και όχι απλώς θεωρία των κοινωνικών πραγμάτων, ανήκουν στην εποχή της ανθρωποκεντρικής ωριμότητας. Προϋποθέτουν δηλαδή τη δυνατότητα του ανθρώπου να οδηγηθεί σε μια μακροσκοπική και όχι μικροσκοπική πρόσληψη της κοσμοϊστορίας, μια γνωσιολογική και όχι επιπεδογραφική και απλώς περιπτωσιολογική επιστήμη.

Η γνωσιολογία των "μεγάλων αφηγήσεων" περιέχει: (α) ένα εννοιολογικό οπλοστάσιο που ορίζει με επάρκεια τα κοινωνικά φαινόμενα, (β) μια τυπολογική και μορφολογική ταξινόμηση των κοινωνικών φαινομένων, (γ) την εξελικτική βιολογία ή περιοδολογία τους, δηλαδή τον χρόνο των φαινομένων, (δ) μια μέθοδο που θα μας επιτρέψει να αποτιμήσουμε τις αναλογίες των κοινωνικών φαινομένων που εμφανίζονται σε διαφορετικές περιόδους ή σε σχέση με το είδος και την κλίμακα της αναγωγής τους. Και (ε) συνακόλουθα, την ιθύνουσα παράμετρο της προσέγγισης των κοινωνικών φαινομένων.

Στα οντολογικά αυτά ερωτήματα που εισάγει η κοσμοσυστημική γνωσιολογία, φιλοδοξώ να δώσω απαντήσεις θέτοντας ως άξονα αναφοράς την ελευθερία. Την ελευθερία όχι ως μεταφυσική επωδό ιδεολογίας, αλλά ως κοινωνικό φαινόμενο που επομένως παράγεται και εξελίσσεται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, τις οποίες καλούμαστε να αποκωδικοποιήσουμε.

Είναι προφανές ότι η εποχή μας ούτε διαθέτει την εποπτεία αυτή ούτε και τα αναγκαία μεθοδολογικά εργαλεία για να επεξεργασθεί ένα τέτοιο σύστημα γνώσης. Διότι της λείπει η δυνατότητα μιας καθολικής εποπτείας της κοσμοϊστορίας, ιδίως δε της ανθρωποκεντρικής της διάστασης, από την οποία θα αντλούσε το αναγκαίο για ένα τέτοιο εγχείρημα πρωτογενές υλικό.