Το έργο του Νίκου Καζαντζάκη διαπνέεται από βαθύ φιλοσοφικό στοχασμό. Σ' αυτόν οφείλεται η αντοχή και η ζωντάνια του στην καταλυτική δύναμη του χρόνου. Ο κρητικός ποιητής και φιλόσοφος (ιδιότητες τις οποίες είχε και ο Παρμενίδης ο Ελεάτης) συνέλαβε βασικούς προβληματισμούς του ανθρώπου, που παραμένουν αναλλοίωτοι στην αλλαγή των καιρών.

Ελπίδα, φόβος, ελευθερία, απελπισία, αγωνία, αγώνας, ευτυχία, δυστυχία, ύπαρξη του θεού, απαισιοδοξία, ισότητα των φύλων, το ιδανικό πρότυπο του ανθρώπου και γενικά ένας κόσμος πιο δίκαιος και πιο ηθικός, αποτελούν τα κύρια θέματα, γύρω από τα οποία στρέφεται ο λογισμός του. Παράλληλα όμως με την επισήμανση των θεμελιωδών προβλημάτων της φιλοσοφίας του καταβάλλεται η προσπάθεια να δειχθεί και η πνευματική του συγγένεια με άλλους στοχαστές σε παγκόσμιο επίπεδο -όσο αυτό είναι δυνατό-, γιατί με την παρουσίαση της συνέχειας της πολιτιστικής πορείας φωτίζονται και ερμηνεύονται καλύτερα οι διαλογισμοί, οι ανησυχίες και οι πνευματικές αναζητήσεις κάθε ανθρώπου.

Από την έρευνα αυτή καταφαίνεται η ιδεολογική του σχέση κυρίως προς την αρχαία ελληνική και ευρωπαϊκή φιλοσοφία.