Η Ρώμη είναι η πιο πετυχημένη πόλη-κράτος όλων των εποχών. 'Αρχισε ως μικροοικισμός στη νότιο όχθη του Τίβερη και μετατράπηκε σε ιδέα. Το πλησιέστερο παράδειγμα στην πόλη των καισάρων είναι η Αθήνα. Η πόλη του Περικλή μετατράπηκε και αυτή σε ιδέα, με απαιτήσεις πολιτιστικής παγκοσμιότητας σε νεώτερες εποχές. Η διαφορά μεταξύ των δύο έγκειται στο γεγονός ότι η πρώτη μετατράπηκε σε πολιτική ιδέα ή μάλλον ιδεώδες, η δεύτερη σε πνευματική. Η ένωση των δύο και η δημιουργία ενός κοινού πολιτισμού, στηριζόμενου σε δύο διαφορετικούς, αλλά αλληλοεξαρτώμενους πόλους, άγγιξε το υψηλότερο σημείο της μεταξύ της εποχής του Κικέρωνος και των Αντωνίνων αυτοκρατόρων, μετά τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. Ύστερα άρχισε η βραδεία, αλλά προοδευτικά επιταχυνομένη κάθοδος, η οποία τον 3ο αιώνα κατέληξε σε οξύτατη πολιτική και οικονομική κρίση, δίνοντας στη συνέχεια -προς το τέλος του αιώνα και μετά- θέση σε μια απέλπιδα προσπάθεια ανόρθωσης, στην υιοθέτηση μιας νέας θρησκευτικής ιδεολογίας, στην οριστική διάσπαση του ρωμαϊκού κόσμου σε δύο τμήματα (ανατολικό και δυτικό) και τελικά στην εξαφάνιση του δυτικού τμήματος. Φυσικά δεν χρειάζεται να τονισθεί ότι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία δεν έσβησε στο τέλος του 5ου αιώνα, το 476. Το ανατολικό τμήμα της έζησε μέχρι τα μέσα του 15ου (μέχρι το 1453), δημιουργώντας πολιτισμό, μεταδίδοντάς τον και δίνοντας ζωή σε μια νέα ρωμαϊκή, χριστιανική οικουμένη στην ανατολική σλαβική Ευρώπη.