ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

Η Αμισός, μία από τις κορυφαίες πόλεις της Ανατολής κατά την αρχαιότητα και την Ελληνιστική Εποχή, το πιο ενδιαφέρον λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας, συνετέλεσε στο να ζωογονηθεί η Ανατολή και να διακριθούν οι Έλληνες στη γωνιά αυτή του Πόντου για το υψηλό επίπεδο αισθητικής τους στον πολιτισμό. Η Αμισός διακρίθηκε ως μία εμπορική έξοδος στη Μαύρη Θάλασσα, γι' αυτό και γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Οι Μιλήσιοι, οι Φωκαείς και οι Αθηναίοι την κατέστησαν μία κατεξοχήν ελληνίδα πόλη, όπου καλλιεργήθηκε και αναπτύχθηκε ο ελληνικός πολιτισμός και ακτινοβόλησε το ελληνικό πνεύμα. Το λιμάνι της Αμισού ήταν το οικονομικό κέντρο από όπου διεξαγόταν το διαμετακομιστικό εμπόριο από το εσωτερικό της Ανατολής με τις σημαντικότερες πόλεις ολοκλήρου του Ευξείνου Πόντου, αλλά και των νησιών του Αιγαίου. Η έλευση των Σελτσουκιδών κατά το 12ο μ. Χ. αιώνα και των Οθωμανών στη συνέχεια, συνέβαλαν στην παρακμή της. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας είχε απομείνει ένα ασήμαντο πόλισμα.

Μετά την έκδοση των Μεταρρυθμιστικών διαταγμάτων Χάτι Σερίφ (1839) και Χάτι Χουμαγιούν (1856) άρχισε η νέα ακμή της. Στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν η πόλη με τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης από όλες τις πόλεις του ιστορικού Πόντου. Στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή της εγκαταστάθηκαν Παυρενοί από την όμορη Παύρα - Πάφρα, μεταλλουργοί από την Αργυρούπολη αλλά και άλλοι Έλληνες από ολόκληρο τον Πόντο, την Καππαδοκία και από τη μητροπολιτική Ελλάδα. Αυτή την εποχή υπήρξε μία έκρηξη του Ελληνισμού σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης, της οικονομίας και του πολιτισμού.

Η άνοδος των Νεότουρκων στην εξουσία και η απόφασή τους να μετατρέψουν την πολυπολιτισμική και πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία σε εθνικό κράτος, σηματοδότησε το τέλος του Ελληνισμού στον Πόντο. Η εθνική εκκαθάριση κατά την πρώτη περίοδο των νεοτουρκικών διωγμών (1916-1918) απετέλεσε την αρχή του τέλους για τους Έλληνες του Πόντου. Η άγρια εθνική εκκαθάριση κατά τη διάρκεια των κεμαλικών διωγμών (1920-1922) οδήγησε την εθνική εκκαθάριση σε ολοκαύτωμα, με συνέπεια ο Ελληνισμός της Αμισού να σβήσει μέσα σε ποταμούς αίματος.