ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ

Μεσούντος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Πρόεδρος Roosvelt διεκήρυξε τις τέσσερεις θεμελιώδεις ελευθερίες ως αίτημα όλης της ανθρωπότητας: ελευθερία λόγου, ελευθερία θρησκείας, ελευθερία από την ανάγκη, ελευθερία από τον φόβο. Στην αυγή του 21ου αιώνα οι ελευθερίες αυτές όχι μόνο δεν έχουν επικρατήσει στον πλανήτη, αλλά καταπατούνται, είτε ανενδοίαστα, είτε με υποκριτική άρνησή τους.

Η ελευθερία από την ανάγκη -θεμελιώδης για την αξιοπρεπή διαβίωση του ανθρώπου- έχει περιορισθεί, αν όχι καταργηθεί για την πλειονότητα των κατοίκων της γης, ως αποτέλεσμα της τελευταίας εξέλιξης της καπιταλιστικής οικονομίας, η οποία όχι μόνο δεν είναι νεοφιλελεύθερη -όπως συνήθως ονομάζεται- αλλ' αντιθέτως είναι έκφραση ανελεύθερου καπιταλισμού.

Η ελευθερία από τον φόβο υποκαθίσταται από την "ελευθερία του φόβου", ως προς το μέλλον, εκτός άλλων, της εργασίας, στο δε θρησκευτικό πεδίο, ως προς το μέλλον του τυφλού ισλαμικού ολοκληρωτισμού.

Τέλος, η ελευθερία του λόγου διακυβεύεται, πέραν από τις δεδηλωμένες ή αδήλωτες δικτατορίες, και από την καθιέρωση, στις προηγμένες χώρες, της ιδεολογίας της αδιαφοροποίητης αξιακής ουδετερότητας, στη βάση της απαγόρευσης των διακρίσεων.

Οι διαπιστώσεις αυτές δικαιολογούν τις ανησυχίες που στον τίτλο του έργου εκφράζονται ερωτηματικά για τον 21ο αιώνα. Επειδή πολλά σύγχρονα φαινόμενα έχουν ιστορικές πρακτικές παραμέτρους, αυτές δεν παραλείπονται, διότι συνδέονται και με την κοινωνιολογική θέση του γράφοντος, που προκρίνει την "εκ των κάτω" θεώρηση των κοινωνιών, αποφεύγοντας τις μονομερώς θεωρητικές, γνωσιολογικές και επιστημολογικές προσεγγίσεις.