Η εμφάνιση των πρώτων οργανωμένων σχολικών μονάδων στο νησί της Θάσου τοποθετείται χρονολογικά μόλις τη δεκαετία του 1870, ακολουθώντας μια πορεία αντιστρόφως ανάλογη με αυτήν της κοινοτικής αυτοδιοίκησης του νησιού, την περίοδο της Αιγυπτιοκρατίας, αφού τότε αρχίζει η φθίνουσα πολιτική πορεία, που οδήγησε στην ανακατάληψη της Θάσου από τους Τούρκους (1902). Η πολιτική αποδυνάμωση της Θάσου και η απειλή για επιστροφή σε σκοταδιστικές περιόδους φαίνεται ότι αφύπνισε τους Θασίους και τους έκανε να αντιληφθούν πως ό,τι χαρίζεται και δεν κατακτάται μπορεί να είναι παροδικό, αν δεν αξιοποιηθεί δημιουργικά.

Στο βιβλίο αυτό μελετάται το ιδιαίτερο κοινοτικό πλαίσιο της Εκπαίδευσης που είχε διαμορφωθεί στη Θάσο, κατά την ύστερη περίοδο της Τουρκοκρατίας και η δομή της λειτουργίας του. Αναλύεται ο τρόπος διοίκησης των σχολείων, με εκτενέστατη αναφορά στις σχολικές Εφορείες και με ανάδειξη του καθοριστικού ρόλου της Μητρόπολης Μαρωνείας και δευτερευόντως της τουρκοαιγυπτιακής διοίκησης. Επίσης αναφέρονται οι πηγές χρηματοδότησης των σχολείων και ο τρόπος διαχείρισης των οικονομικών πόρων. Τέλος παρουσιάζονται, ενδεικτικά, τα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα της Αστικής Σχολής Κάστρου, τη διετία 1908-1910, με παράλληλη κριτικοπαιδαγωγική θεώρηση, αναφέρονται τα σχολικά εγχειρίδια που χρησιμοποιήθηκαν και θέματα φοίτησης, επίδοσης και αξιολόγησης των μαθητών.