Στη φιλοσοφία του Spinoza, η φαντασία, με την οποία συλλαμβάνουμε πρωτογενώς τα πράγματα που συγκινούν το σώμα μας, σχετίζεται αμφίσημα με την αλήθεια και την πλάνη: πλανώμαστε όχι επειδή φανταζόμαστε, αλλά στο βαθμό που δεν ελέγχουμε τη σχέση του περιεχομένου των φαντασιακών ιδεών με την εξωτερική πραγματικότητα.

Εκκινώντας από τη διερεύνηση αυτής της αινιγματικής άποψης, επιχειρούμε εδώ να δείξουμε ότι η φαντασία, ενώ συμβάλλει στην παραγωγή μιας γνώσης που ρυθμίζεται από τον ορθό λόγο και την ενορατική νόηση, χαρακτηρίζεται από μια δική της, εσωτερική λογική, που συνίσταται στην ανάληψη του νοητικού στοιχείου από την παραστατικότητα. Υπό την έννοια αυτή, η φαντασία αποτελεί από μόνη της ένα ιδιότυπο είδος γνώσης. Το τελευταίο, όπως δείχνουν τα σπινοζικά κείμενα, συνδέεται άμεσα με την αυτόνομη δράση του σώματος, δεν αντιβαίνει κατ' ανάγκη προς τον ορθό λόγο, συλλαμβάνει με έναν ειδικό τρόπο τη λογική των γεγονότων και λειτουργεί ως φορέας της αποκάλυψης πραγμάτων από το Θεό στους ανθρώπους