Μέσω της ιστορίας του Ζαν Μπαρουά, ο Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ μελετά τη σύγκρουση «ανάμεσα στις λίγο έως πολύ μυστικιστικές καταβολές εκείνης της γενιάς και στη θετικιστική παιδεία, κατάφορτη από σύγχρονη επιστήμη». Στα παιδικά του χρόνια ο Ζαν λαμβάνει καθολική εκπαίδευση, κατά τη διάρκεια όμως των σπουδών του στη βιολογία «απελευθερώνεται» από τη θρησκεία και μάλιστα στρατεύεται στις τάξεις των ελευθεροφρόνων. Τον καιρό της Υπόθεσης Ντρέυφους βρίσκεται μαζί με τους φίλους του στην εμπροσθοφυλακή του αγώνα υπέρ του Ντρέυφους - είναι η κορυφαία στιγμή της ζωής του. Στα γηρατειά του, «ξανακυλά, υπαναχωρεί» και επιστρέφει στη θρησκευτική πίστη των παιδικών του χρόνων.

Μεταξύ των πολυάριθμων θεμάτων που θίγονται στο μυθιστόρημα, τρία καταλαμβάνουν τον περισσότερο χώρο: η κριτική στη θρησκεία, η έκθεση μιας υλιστικής φιλοσοφίας, η Υπόθεση Ντρέυφους.

Μια δεκαετία περίπου προτού γράψει τον Ζαν Μπαρουά, ο Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ ήταν αποφασισμένος ν' αλλάξει την παραδοσιακή φόρμα του μυθιστορήματος. Η «μεγάλη ιδέα» του ήταν να συνταιριάξει τα πλεονεκτήματα της μυθιστορηματικής τέχνης (τη μεγάλη έκτασή της, τις ελευθερίες της, την ποικιλία των μέσων της, την πληθώρα των αποχρώσεων που επιτρέπει η παλέτα του μυθιστοριογράφου) με τα πλεονεκτήματα της δραματικής τέχνης (αυτής της συναρπαστικής αποτύπωσης της πραγματικότητας που γεννά η παρουσία των ηθοποιών). Για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα, η αφήγηση θα έπρεπε να πάρει τη μορφή ενός μυθιστορήματος με διαλόγους: στον Ζαν Μπαρουά, το κείμενο δεν επιμερίζεται πλέον σε κεφάλαια, αλλά σε μια διαδοχή από σκηνές, όπως σ’ ένα θεατρικό έργο.

Ο Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ θα γίνει πρωτίστως γνωστός ως ο συγγραφέας των Τιμπώ, όμως ο Ζαν Μπαρουά είχε ανέκαθεν πολυάριθμους αναγνώστες, ιδιαιτέρως στις τάξεις της νεολαίας, μεταξύ όσων ζητούν από ένα βιβλίο να τους βοηθήσει στη διαμόρφωση μιας ηθικής προσωπικότητας.