Η 3η Συνδιάσκεψη πραγματοποιήθηκε στη Ρουμανία, τον Οκτώβρη του 1950. Μετά την ήττα του ΔΣΕ (Αύγουστος 1949) το ΚΚΕ υποχώρησε στις σοσιαλιστικές χώρες, όπου συγκεντρώθηκε ο κύριος όγκος των κομματικών δυνάμεων που συγκρούστηκαν με την εγχώρια αστική τάξη και τον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό. Εντός της Ελλάδας, κομματικά μέλη παρέμεναν στις ανταρτοομάδες, στις φυλακές και τις εξορίες, ενώ λιγοστά ήταν τα μέλη στις μισοδιαλυμένες παράνομες κομματικές οργανώσεις, χωρίς ενιαία καθοδήγηση, ενώ επιχειρήθηκε μια πρώτη προσπάθεια αποκατάστασης της με την παράνομη αποστολή στην Ελλάδα του Ν. Μπελογιάννη (Ιούνης 1950).

Η 3η Συνδιάσκεψη αποτελείτο σημαντικότερο σώμα του κόμματος μετά το 7ο Συνέδριό του (1945). Η σημασία της έγκειται στο γεγονός ότι είναι το κομματικό σώμα που επιχειρεί την πολιτική προσαρμογή του κόμματος στη νέα φάση του συσχετισμού δυνάμεων, μετά την οργανωμένη υποχώρηση του ΔΣΕ (τέλος Αυγούστου 1949) και την έξοδο των δυνάμεων του από την Ελλάδα. Είναι η φάση ανασύνταξης των κομματικών δυνάμεων στις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, φροντίδας χιλιάδων αναπήρων και παιδιών, ανασύνταξης των παράνομων δυνάμεων του στην Ελλάδα, προσδιορισμού των καθηκόντων του στις νέες συνθήκες συσχετισμού δυνάμεων, ενσωματώνοντας συμπεράσματα από την ηρωική δράση αλλά και από τις αδυναμίες και τα λάθη του.

Έτσι στην 3η Συνδιάσκεψη επιχειρήθηκε μια συνολική εκτίμηση της δράσης του στη δεκαετία του 1940, κατά την οποία το κόμμα ηγήθηκε δύο ένοπλων αγώνων, του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ (1941 -1944) και του ΔΣΕ (1946-1949).