Η μακεδονική γη μέσα στους αιώνες φιλοξένησε στα εδάφη της σημαντικές πόλεις αλλά και άγνωστους σε μας οικισμούς που άλλοτε καταγράφονται στις ιστορικές πηγές και άλλοτε είναι γνωστοί μόνο από τα τυχαία ανασκαφικά ευρήματα. Με την παρούσα έκδοση γίνεται μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής και ερμηνείας των αρχαιολογικών δεδομένων, στον βαθμό που αυτά αποκαλύπτουν διάφορες πτυχές της μορφής και της εξέλιξης των οικισμών που αναπτύχθηκαν από το τέλος της ύστερης αρχαιότητας μέχρι και την άλωση από τους Οθωμανούς.

Το αρχαιολογικό ταξίδι στην περίοδο και στον χώρο ανάπτυξης του βυζαντινού πολιτισμού θα αποκτά ολοένα και περισσότερους σταθμούς όσο οι ανασκαφικές εργασίες συνεχίζονται και τα αρχαιολογικά δεδομένα αυξάνουν. Ελπίζουμε η μακεδονική γη να αποτελέσει την αφετηρία.