ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ ΣΕ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ

Ο ''Θρήνος του εκ Τεπελενίου Αλή'', γραμμένος από έναν άγνωστο στην ηπειρωτική διάλεκτο, διηγείται τον υπέρτατο αγώνα που διεξήγε ο φημισμένος πασάς των Ιωαννίνων εναντίον των στρατευμάτων του σουλτάνου Μαχμούντ. Η ποιητική πνοή που προσφέρει ζωντάνια σ' αυτή την ενδιαφέρουσα σύνθεση, με κανέναν τρόπο δεν αλλοιώνει την ιστορική αλήθεια γιατί οι σαφείς λεπτομέρειες αφθονούν και οι ημερομηνίες (οι οποίες ακολουθούν το ελληνικό ημερολόγιο) δίνονται με αυστηρή ακρίβεια. Από τους πρώτους κιόλας στίχους διαπιστώνουμε ότι έχουμε να κάνουμε με έναν αυτόπτη μάρτυρα, ίσως μάλιστα και με έναν από τους πρωταγωνιστές, αυτού του συγκινητικού δράματος που ολοκληρώθηκε με το θάνατο του φοβερού βεζίρη.

Ο συγγραφέας ήταν σίγουρα μουσουλμάνος και Αλβανός εκφράζει με δυσαρέσκεια κάποιες κατηγορίες εναντίον των ομόθρησκών του Τούρκων, ενώ είναι γεμάτος επιείκεια για την αποστασία των συμπατριωτών του, των Γκέγκηδων και των Τόσκηδων. Επιπλέον ήταν ένθερμος θαυμαστής του Αλή πασά εκφράζει τη βαθιά του λύπη για το θάνατο αυτού του σκληρού ανθρώπου, και, ανάμεσα στις πικρές του τύψεις, φτάνει στο σημείο να κραυγάσει ''Ο Θεός ας έδινε να είχαμε κι άλλον!'' Αυτή η σύντομη διήγηση είναι πολύ μεθοδικά δομημένη. Δεν συναντάμε πλατειασμούς. Ο ποιητής παρατηρεί τα πράγματα με μεγάλη ακρίβεια και τα εκθέτει με μεγάλη σαφήνεια συλλαμβάνει τις γραφικές λεπτομέρειες και τις αποδίδει με ασυνήθιστα εύστοχες λέξεις. Όταν βάζει τα πρόσωπά του να μιλούν, φροντίζει να εναρμονίζει τέλεια τη γλώσσα καθενός με τη στάση και το χαρακτήρα του. Φαίνεται ότι προσέχει πολύ το τοπικό χρώμα. Το ύφος διαθέτει μία πνοή περηφάνιας, ο ρυθμός είναι αρμονικός και η ρίμα, εκτός από ένα δεκάστιχο όπου απουσιάζει, χαρακτηρίζεται από μεγάλο πλούτο.

Ο συγγραφέας ήταν, με μία λέξη, εξαιρετικά προικισμένος, ενώ η τόσο ακριβής και τόσο αληθής αφήγησή του αξίζει πράγματι, κατά τη γνώμη μας, να συμπεριληφθεί μεταξύ των σπουδαιότερων έργων της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Όποιος θελήσει να συγγράψει μία σοβαρή μονογραφία για τον εκ Τεπελενίου Αλή, θα πρέπει να τη συμβουλευτεί ως ένα πρώτης τάξεως τεκμήριο...