Στο παρόν βιβλίο διενεργείται η κριτική εξέταση θεωρητικών αντιλήψεων για την ιστορία και το έργο των ιστορικών. Ο έλεγχος αυτός αφορά τον τρόπο ανάπτυξης των οικείων επιχειρημάτων ως προς το είδος και κυρίως ως προς το βαθμό οικείωσης της ιστορικής πραγματικότητας. Για την τιτλοφόρηση αυτού του εγχειρήματος, συνεχίζεται μια πρακτική «αντιστροφής» γνώριμη και στον Μαρξ που αντιπαρατί-θεται στον Προυντόν.

Έτσι, τώρα από το «Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία» οδεύουμε προς το «Πώς η ιστορία γίνεται παρελθόν». Ως προς τη μορφή του κειμένου, αυτή είναι πολυειδής, δηλαδή καταβάλλεται προσπάθεια να συνυπάρξουν οι κυριότερες εκδοχές του γραπτού λόγου, με δεσπόζουσα όμως και ενοποιό την αποδεικτική λειτουργία της θεωρητικής σκέψης.

Η εγρήγορση του δρώντος ερευνητικού υποκειμένου καρποφορεί ως εξυπαρχής έλεγχος παρωχημένων «κοινών τόπων» που αναπαράγονται ως «καινοτόμοι» για να αποδώσουν τάχα τη «σύγχρονη» φορά του ιστορικού γίγνεσθαι. Μέσα από ένα πολύμηνο αναγνωστικό ημερολόγιο, με σχεδόν πέντε εκατοντάδες εγγραφές λίγων γραμμών ή πολλών σελίδων, αντιμετωπίζεται η αυτοπαρουσιαζόμενη ως «ποιητική της ιστορίας». Αυτή που ανάγει το «ιστορείν» σε υπόθεση της Πηνελόπης, δηλαδή που «πλέκει και ξεπλέκει» συνεχώς το κείμενο του παρελθόντος και προτιμά να «αφουγκράζεται» τις πηγές με στόχο την «αναζήτηση νοήματος» και όχι να τις «ρωτάει» αναζητώντας τις αιτίες των γεγονότων.

Το βιβλίο, στο οποίο προτάσσεται κατατοπιστικό σημείωμα «Για τον αναγνώστη», κλείνει με τα «Επιλεγόμενα», τη γαλλική περίληψη και το ευρετήριο ονομάτων.