Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΜΥΛΩΝΑ ΤΟΥ 16ΟΥ ΑΙΩΝΑ

«Ποιος έχτισε τις εφτάπυλες Θήβες;» Οι ιστορικοί έχουν μάθει από καιρό -όχι μόνο από τους στίχους του Μπρεχτ, αλλά και από τη διδασκαλία ενός Μπλοκ ή ενός Φεβρ- πως η ιστορία είναι ιστορία των ανθρώπων, όχι των «μεγάλων ανδρών», και πως το παρελθόν εξιχνιάζεται καλύτερα όταν έχουμε τη δυνατότητα να φτάσουμε ώς την καθημερινή αλήθεια.

Ο Κάρλο Γκίνζμπουργκ αναλύει εδώ την κοσμοεικόνα ενός μυλωνά από το Φριούλι, που οδηγήθηκε στην πυρά από την Ιερά Εξέταση στα τέλη του 16ου αιώνα. Η απολογία του παραπέμπει σ' ένα στρώμα σκοτεινών αγροτικών μυθολογιών που, μπολιασμένες από διαβάσματα λόγιων κειμένων, ανοίγουν την πόρτα σε χιλιαστικές προσδοκίες δικαιοσύνης και κοινωνικής ανανέωσης - όπως δείχνει η προσωπική του εκδοχή για τη δημιουργία: «...όλα ήταν ένα χάος, δηλαδή γη, αέρας, νερό και φωτιά μαζί και ο όγκος αυτός σιγά-σιγά έγινε μια μάζα, ακριβώς όπως γίνεται το τυρί μέσα στο γάλα, κι από κει γίνανε σκουλήκια, κι αυτοί ήταν οι αγγέλοι.» Στα ίχνη των πολύτιμων επισημάνσεων του Μπαχτίν, οδηγούμαστε έτσι με δραματικό τρόπο μπροστά στη διχοτομία λόγιας και λαϊκής κουλτούρας, αλλά και στην απρόσμενη μαρτυρία της κυκλικότητας και της αλληλεπίδρασής τους.