Ένα έργο γεμάτο μνήμες, δραματικά επεισόδια που συνοδεύουν τις αγωνιώδεις προσπάθειες σωτηρίας δεκάδων ανθρώπων, προσωπικές μικρές ιστορίες, ανθρωπιά και έντονα συναισθήματα. Το έργο κυριαρχείται από ζωηρόχρωμες εικόνες της μεγαλύτερης ιστορικής περιπέτειας του Νέου Ελληνισμού κατά τον 20ό αι., της Μικρασιατικής Εκστρατείας και της συνακόλουθης Καταστροφής, αλλά και εικόνες της σκληρής και κοπιαστικής προσπάθειας της Αναδημιουργίας εκ μέρους των ξεριζωμένων προσφύγων, στις νέες πατρίδες όπου εγκαταστάθηκαν. Μέσα στις σελίδες αυτής της πλούσιας και αναλυτικής μελέτης τού Αναστασίου Ιακ. Ναυπλιώτη, η οποία φέρει τον τίτλο «Μικρασιάτες Έλληνες Πρόσφυγες στη Νάξο», ο αναγνώστης μπορεί να γνωρίσει μιαν ακόμη πτυχή -άγνωστη σε πολλούς- του μικρασιατικού δράματος, αποτυπωμένη με καθαρότητα και γλαφυρό ύφος.

Εκτός από τη «νύμφη της Ιωνίας», τη Σμύρνη, άνθρωποι προερχόμενοι από τα Βουρλά (μια πόλη που ήταν γεμάτη με ναξιακής καταγωγής απογόνους μεταναστών), τον Τσεσμέ και την Κάτω Παναγιά, το Γέροντα, το ’κκιοϊ (γνωστό για τις μεγάλες λαϊκές και θρησκευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν τού πολιούχου του Αγ. Γεωργίου), αλλά ακόμη και το Αϊβαλί ή τη μακρινή στα βάθη της Ανατολίας Καππαδοκία, «τροφοδότησαν» πληθυσμιακά, μετά το 1922, τη Νάξο.

Το κείμενο του συγγραφέα, ξεφεύγοντας από τα όρια μιας τοπικής ιστοριογραφικής καταγραφής, εξετάζει τα ευρύτερα προβλήματα (κυρίως πολιτικά και κοινωνικά) που γέννησε εκείνη η εποχή, και με το τελευταίο κεφάλαιό του («Ηγετικές φυσιογνωμίες του Διχασμού») επικεντρώνεται στους πρωταγωνιστικούς παράγοντες που δημιούργησαν με τις προσωπικές αντιπαλότητές τους τα αίτια της μεγάλης Τραγωδίας.

Ο απώτερος σκοπός άλλωστε του βιβλίου, του οποίου τις σελίδες κατακλύζουν όλες αυτές οι εικόνες οι γεμάτες δράση και ανθρωπιά, παραμένει -όπως τονίζει και ο ίδιος ο συγγραφέας- η τόνωση της συλλογικής μνήμης. Διότι «...οι εικόνες δεν πρέπει να σβήσουν, πρέπει να παραμείνουν στη μνήμη μας και να αποτελέσουν συνέχεια της ιστορίας μας και παράδοση του λαού μας, αυτού του λαού που η μοίρα όρισε να ζει σ’ αυτό το κομμάτι της γης που κέντρο έχει το Αιγαίο».