Σ αυτόν τον τόμο επιχειρείται μια αναλυτικότερη καταγραφή της ιστορικής εξέλιξης των βλάχικων πληθυσμών, των οικισμών και των εγκαταστάσεων στις περιοχές του Ολύμπου και των Μογλενών. Οι οικισμοί και οι πληθυσμοί αυτών των δύο περιοχών αποτελούν μητροπολιτικές βλάχικες ομάδες που αναπτύχθηκαν όμως σε κάποια απόσταση από τον κύριο όγκο των βλάχικων μητροπόλεων κατά μήκος της Πίνδου.

Υπήρξαν περιοχές συρροής της βλάχικης διασποράς που με τη σειρά τους αποτελούσαν αφετηρίες νέων εγκαταστάσεων. Ωστόσο, οι δυο αυτές μητροπολιτικές ομάδες, με βεβαιωμένες ρίζες, το αργότερο, στους μεσαιωνικούς χρόνους, παρουσιάζουν σημαντικότατες διαφορές μεταξύ τους. Ανάμεσά τους συναντούμε όλους τους τύπους των βλάχικων εγκαταστάσεων. Καταγράφονται εγκαταστάσεις εδραίες και νομαδικές, ημινομαδικές και αγροτικές, ημιαστικές και αστικές, παράλληλα με την εκδήλωση όλων των δυνατών ιδεολογικών προσανατολισμών. Η ταυτόχρονη παρουσία τους στον παρόντα τόμο αποσκοπεί στην έκθεση του πολυσύνθετου βλάχικου μωσαϊκού και της εξέλιξής του.

Η επέκταση μιας ανάλογης αναλυτικής καταγραφής και μελέτης και σε άλλες γεωγραφικές περιφέρειες μπορεί να πρόσφερε περισσότερα στοιχεία για τους διάφορους βλάχικους οικισμούς και τις εγκαταστάσεις, όμως δε θα άλλαζε κατά πολύ τα συμπεράσματα. Αν μάλιστα η αναλυτικότερη εξέταση των βλάχικων οικισμών και εγκαταστάσεων επεκτεινόταν προς την Ήπειρο και τη Θεσσαλία, τότε θα ενισχύονταν ακόμη περισσότερο