Στις τέσσερις μελέτες του βιβλίου αυτού παρουσιάζονται τέσσερις όψεις από το έργο του Θουκυδίδη και φωτίζεται η εσωτερική πορεία της μεθόδου του και τα στάδια της εξέλιξής του. Θέμα της πρώτης μελέτης είναι η ανάλυση των μέσων που έδωσαν τη δυνατότητα στον Θουκυδίδη να πραγματοποιήσει αυτό το μοναδικό επίτευγμα: να θέσει την πιο αυστηρή αντικειμενικότητα στην υπηρεσία μιας έντονα προσωπικής δημιουργίας. Η δεύτερη μελέτη αναφέρεται στις πολεμικές συγκρούσεις. Το εξαιρετικό στην περίπτωση του Θουκυδίδη είναι πως, κατά την ανάλυση των συγκρούσεων, τον ενδιαφέρει όχι ο θρίαμβος της τεχνικής αλλά ο θρίαμβος της λογικής. Εξάλλου, οι στρατιωτικές δημηγορίες συνιστούν το κατεξοχήν πεδίο των λογικών αναλύσεων στη μελέτη αυτή.

Η τρίτη μελέτη πραγματεύεται τις αντιθετικές δημηγορίες. Βασική αρχή της αντιλογίας είναι ότι προβάλλονται και υποστηρίζονται αντίθετες θέσεις. Αυτό που υπήρξε ρητορικό ή σοφιστικό τέχνασμα βρίσκει τη δικαίωσή του στον Θουκυδίδη, ως αποτελεσματική μέθοδος για λογική ανάλυση. Η τελευταία μελέτη στρέφεται γύρω από την «Αρχαιολογία», δηλαδή την ενότητα όπου ο Θουκυδίδης μελετά την εξέλιξη της Ελλάδας από τα παλαιά χρόνια ώς τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Ο Θουκυδίδης αντιμετώπισε τα προβλήματα του σχεδόν ανεξερεύνητου αυτού ιστορικού χώρου με τη βοήθεια της λογικής, που τη θεώρησε ικανή όχι μόνο να οργανώνει τα ιστορικά δεδομένα αλλά και να αναπληρώνει την έλλειψή τους.