Στον πρώτο αυτό τόμο, με τίτλο Η Θεσσαλονίκη και οι Βλάχοι, η αναλυτικότερη εξέταση της παρουσίας των Βλάχων στη μακεδονική πρωτεύουσα έρχεται να ανατρέψει τις στερεοτυπικές αντιλήψεις. Μέσα από την ανάλυση αυτή επιβεβαιώνεται το γεγονός πως για τη συντριπτική πλειοψηφία των, μάλλον αγνοημένων, αστών Βλάχων η ταύτισή τους με την τύχη της νεότερης Ελλάδας αποτελούσε έναν αυτονόητο και όχι απλά έναν επιλεγμένο μονόδρομο.

Στην οθωμανική Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ου αιώνα οι Βλάχοι δεν αποτελούσαν μόνο ένα μεγάλο μέρος των μελών της τοπικής ελληνικής κοινότητας, αλλά ίσως και το πλέον δυναμικό στοιχείο της. Δεν θα ήταν υπερβολή να δεχθούμε πως οι Βλάχοι της Θεσσαλονίκης αποτελούν μία από τις πιο ισχυρές ιστορικές μαρτυρίες της ταύτισης των βλάχικων πληθυσμών με το Νεότερο Ελληνισμό.

Η εργασία του κ. Κουκούδη εξετάζει τη συμβίωση και την ενσωμάτωση των βλαχόφωνων πληθυσμών με τους ελληνόφωνους και μας παρουσιάζει την ιδιαίτερα σημαντική συμβολή και προσφορά τους στη διαμόρφωση της ρωμιοσύνης και στη δημιουργία της νεοελληνικής κοινωνικής ταυτότητας.