ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΡΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Με τη Μνήμη Οδυσσέα ο Francois Hartog επιχειρεί να σκιαγραφήσει μια πολιτισμική ιστορία μακράς διαρκείας. Επιλέγει ως ξεναγούς και σημεία αναφοράς κάποιες μορφές «ταξιδιωτών», αρχίζοντας από τον Οδυσσέα, τον ήρωα που «πολλών ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω». Θα τον ακολουθήσουν κι άλλοι ταξιδιώτες πραγματικοί ή φανταστικοί, που θα μας οδηγήσουν στην Αίγυπτο, στην καρδιά της Ελλάδας, στη Ρώμη και ολόγυρα στον κόσμο. Κανείς από αυτούς δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για τις ξένες σοφίες, μέσα στα συμφραζόμενά τους, στη γλώσσα που τις εκφράζουν. Το ταξίδι τους είναι κατ εικόνα της Οδύσσειας, η οποία, σύμφωνα με τον Emmanuel Levinas, «δεν ήταν παρά μια επιστροφή στο γενέθλιο νησί, μια αυτάρεσκη εμμονή στο Ίδιο, μια παραγνώριση του ’λλου».

Ωστόσο, τα ταξίδια αυτά ενσταλάζουν την αμφιβολία για τα επιτεύγματα των Ελλήνων όταν ανακαλύπτεται η αιγυπτιακή σοφία ή όταν η θριαμβεύουσα Ρώμη γίνεται κυρίαρχος της οικουμένης. Η πρώτη κοινωνία στον κόσμο που αποφάσισε ότι ο νόμος δεν έχει θεία προέλευση αλλά αποτελεί ανθρώπινη δημιουργία, η ελληνική πόλις, αυτοθεσμιζόμενη, επινόησε την ιστορία, την ιστορία που προσμετρά τη συνεισφορά των Ελλήνων πλάι σ αυτές των άλλων πολιτισμών: μιλώντας για τον άλλον, επισκεπτόμενοι αυτόν, οι Έλληνες διερωτώνται, επιβεβαιώνονται ή αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους, παραμένοντας ωστόσο κυρίαρχοι του παιχνιδιού.

Πρέσβεις βεβαιοτήτων ή σπορείς αμφιβολιών, οι ταξιδιώτες, αυτοί οι άνθρωποισύνορα, εκφράζουν πάντα την ανησυχία μιας ταυτότητας σε κρίση που την ακολουθεί το επανερχόμενο ερώτημα: ποιοι είμαστε εμείς, οι Έλληνες;