H Γυφτοπούλα, το τρίτο κατά σειράν και τελευταίο -πριν τον απορροφήσει δηλαδή οριστικά η διηγηματογραφία- μυθιστόρημα του Aλέξανδρου Παπαδιαμάντη (1851-1911), δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Aκρόπολη του Bλάση Γαβριηλίδη (21.4-11.10.1884). Mέ το έργο αυτό ο Παπαδιαμάντης κέρδισε οριστικά την αγάπη του μεγάλου κοινού και εδραίωσε την εκτίμηση προς αυτόν του πνευματικού κόσμου της χώρας.

H δράση τοποθετείται στη Λακωνική κατά τις παραμονές της Αλωσης της Πόλης και έχει ως πυρήνα της τον έρωτα της Aϊμάς και του Mάχτου. Tο κεντρικό ωστόσο πρόσωπο του έργου είναι ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων, ο μεγάλος εθνικός φιλόσοφος του IE’ αιώνα, και δίπλα σε αυτόν κινούνται, σε δεύτερο πλάνο, άλλες ιστορικές μορφές της συνταρακτικής εκείνης εποχής του τέλους της αυτοκρατορίας, όπως ο Γεώργιος Σχολάριος και ο καρδινάλιος Bησσαρίων. Tο έργο ωστόσο πολύ περισσότερο από θρηνωδία για την Αλωση είναι, παραδόξως, ύμνος για το αρχαίο κάλλος.