Η χάρη και η τέχνη - νά τα μέσα που εξασφαλίζουν στα παραμύθια την καλύτερη άμυνα ενάντια στις επιθέσεις της επιστήμης. Κανείς δεν το ένιωθε αυτό με περισσότερη σιγουριά από τους Αδελφούς Γκριμμ, που συγκέντρωσαν το 1812 τα λαϊκά γερμανικά παραμύθια και αγωνίστηκαν να τα σώσουν στην αυθεντική τους μορφή, προσέχοντας πολύ να μην παρεμβάλουν δικές τους ερμηνείες. Είναι σχεδόν θαύμα το ότι τα κατάφεραν. Η επιτυχία τους οφείλεται σ' έναν σπάνιο συνδυασμό της γνώσης με την αγάπη της ποίησης. Ζωντάνεψαν μια γλώσσα πολύχρωμη, για να μιμηθούν το λόγο των απλών ανθρώπων, μια γλώσσα παιχνιδιάρα, φωτεινή και καθάρια. Αξιοποίησαν στο έπακρο τις προφορικές παραδόσεις και τις προίκισαν με μια χάρη και μιαν αφέλεια, που ίσως δεν διέθεταν από μόνες τους.

Σαν το παιδάκι του τελευταίου τους παραμυθιού, μας δίνουν το χρυσό κλειδί που νομίζουν ότι βρήκαν κάτω απ' το χιόνι. Αλλά δεν μας αναγκάζουν να το πάρουμε. Το κλειδάκι είναι τόσο όμορφο, τόσο λεπτοδουλεμένο, τόσο λαμπερό, που αρκούμαστε να το θαυμάζουμε, χωρίς καν να προσπαθήσουμε να το χρησιμοποιήσουμε.