Το Μυθιστόρημα του Ξενοφώντα είναι το μυθιστόρημα της εποχής που ο ελληνικός κόσμος πνέει τα λοίσθια. Οι πόλεις επιδίδονται σ' έναν ασταμάτητο πόλεμο μεταξύ τους, ο Πέρσης βασιλιάς παρακολουθεί και παρεμβαίνει, και η Ιστορία εγκυμονεί.
Στην ηττημένη Αθήνα του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο Σωκράτης καταδικάζεται σε θάνατο και μερικά από τα καλύτερα παιδιά της αναρωτιούνται για την αξία της δημοκρατίας, της μεγάλης εφεύρεσης του προηγούμενου αιώνα.
Ο Πλάτων ιδρύει την Ακαδημία, ενώ ο Ξενοφών παίρνει τη δική του μοναχική πορεία. Ωραίος σαν τον Αλκιβιάδη, γόνος της παλιάς καλής Αθήνας, θα γίνει μισθοφόρος του Κύρου πριν τον εξορίσουν οι συμπολίτες του κατηγορώντας τον για φιλολακωνισμό.
Το υπόλοιπο της ζωής του θα το περάσει εξόριστος στην Πελοπόνησσο, γράφοντας ένα έργο που κατάφερε να φτάσει ακέραιο ώς τις μέρες μας. Κι αυτό μοιάζει με θαύμα: χωρίς φιλοσοφική σχολή να τον υποστηρίζει, χωρίς μαθητές να φροντίζουν για την υστεροφημία του, ελλειμματικός φιλόσοφος κατά πολλούς, μειονεκτικός ιστορικός κατ' άλλους, ο Ξενοφών κατόρθωσε να διασχίσει τους αιώνες και να φτάσει ώς το δικό μας παρόν αρθρώνοντας τον μοναχικό του λόγο, διεκδικώντας την ειλικρίνεια αυτής της μοναξιάς που τον κάνει να μοιάζει παράξενα σύγχρονός μας.