Ο Γέροντας Ιωσήφ έζησε σε περίοδο παρακμής του αγιορείτικου και γενικότερα του ορθοδόξου μοναχισμού, ο οποίος είχε επηρεασθεί από την επίδοση στην κοινωνική δράση των μοναχών της Δύσεως και τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Με την βιοτή και την διδασκαλία του αναζωογόνησε την ησυχαστική παράδοση του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στο 'Αγιον Όρος.
Η παρουσία του ως γνησίου εκφραστού της παραδόσεως αυτής προκάλεσε νέο ρεύμα προσελεύσεως στον ορθόδοξο μοναχισμό. Έτσι το πρόσωπό του συνδέθηκε άμεσα με την ανάκαμψη του αγιορείτικου μοναχισμού. Στον μακάριο Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή ανάγεται σήμερα η πνευματική πατρότητα έξι Ιερών Μονών του Αγίου Όρους και πολλών άλλων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.