Στον τόμο αυτό συγκεντρώθηκαν διαλέξεις και μελέτες που πραγματεύονται διάφορες πτυχές τού, νεανικού κυρίως, έργου του Θεοτοκόπουλου. Οι εργασίες αυτές έγιναν σε μια περίοδο πενήντα χρόνων, κατά την οποία οι απόψεις του συγγραφέα για τον Θεοτοκόπουλο διαμορφώθηκαν από τη μελέτη της σύγχρονης με τη νεότητα του ζωγράφου ελληνικής τέχνης. Η θητεία του Θεοτοκόπουλου στην κρητική ζωγραφική υπήρξε καθοριστική για τη διαμόρφωση του προσωπικού του ύφους, όπως άλλωστε φανερώνουν πολλά στοιχεία από την τέχνη της ωριμότητάς του. Ανιχνεύονται ακόμα οι βυζαντινές και οι δυτικές επιρροές στα έργα του, ενώ σε χωριστό κεφάλαιο εξετάζεται η νεανική παραγωγή του. Τέλος, κρίθηκε χρήσιμο να προστεθούν στο βιβλίο αποσπάσματα από δύο μελέτες που δεν είχαν ως κύριο αντικείμενό τους τον Θεοτοκόπουλο, αλλά θέματα τα οποία ο νεαρός ζωγράφος πρωτοπαρουσίασε στην ελληνική τέχνη.

Επιδίωξη του συγγραφέα είναι να αποτελέσει το βιβλίο αυτό χρήσιμο εργαλείο και έναυσμα για τους μελλοντικούς μελετητές του καλλιτέχνη. Τα κείμενα, χωρίς να έχουν υποστεί ουσιαστικές επεμβάσεις, συμπληρώθηκαν με σημειώσεις και πρόσφατη βιβλιογραφία. Η εικονογράφηση βελτιώθηκε και εμπλουτίστηκε με διαφωτιστικές λεπτομέρειες, ιδίως από τα νεανικά έργα.