ΓΙΑΤΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΘΡΙΑΜΒΕΥΕΙ ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΥΓΧΑΝΕΙ ΟΠΟΥΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟΥ

Η βασική ιδέα του βιβλίου είναι ότι οι φτωχοί του πλανήτη διαθέτουν περιουσίες, τις οποίες όμως δεν μπορούν να αξιοποιήσουν. Οι υποτυπώδεις κατοικίες τους, οι μικρές επιχειρήσεις τους (ραφεία, στιλβωτήρια κτλ.) και τα μικρά κτήματά τους, έχουν, όπως υπολογίζει ο de Soto, μια συνολική αξία που υπερβαίνει τη συνολική κεφαλαιοποίηση των είκοσι μεγαλύτερων χρηματιστηρίων του κόσμου. Ωστόσο η τεράστια -αν και πολυκερματισμένη- αυτή περιουσία δεν μπορεί να αξιοποιηθεί, δεν μπορεί δηλαδή να μετατραπεί σε κεφάλαιο. Οι φτωχοί δεν μπορούν να δανειστούν από τις τράπεζες για να επεκτείνουν τις μικρές επιχειρήσεις τους και, καθώς δεν είναι σε θέση να εγγυηθούν αποπληρωμή των χρεών τους, δεν μπορούν να αναπτύξουν εμπορικές συναλλαγές πέρα από ένα στενό κύκλο προσωπικών γνωριμιών. Η περιουσία τους δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση για αύξηση του εισοδήματός τους, δεν μπορεί δηλαδή να γίνει κεφάλαιο γιατί οι φτωχοί δεν διαθέτουν τίτλους ιδιοκτησίας. Για να αποκτήσουν τίτλους ιδιοκτησίας, οι κάτοικοι του Τρίτου Κόσμου πρέπει να ξεπεράσουν δεκάδες διοικητικά εμπόδια, να «λαδώσουν» ένα μεγάλο αριθμό δημοσίων υπαλλήλων και να πληρώσουν μια περιουσία σε δικηγόρους- μεσάζοντες. Η επιλογή της μη νόμιμης οικονομικής δραστηριότητας σε τελευταία ανάλυση δεν αντανακλά κάποια πολιτισμική προδιάθεση αλλά αντίθετα αποτελεί ορθολογική επιλογή. Η απουσία τίτλων ιδιοκτησίας, υποστηρίζει λοιπόν ο de Soto, είναι η ουσία της υπανάπτυξης.

Το Μυστήριο του Κεφαλαίου περιγράφει το πώς οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στο 19ο αιώνα πραγματοποίησαν αυτό που οι φτωχές χώρες του κόσμου πρέπει να κάνουν σήμερα: να δημιουργήσουν δηλαδή ευέλικτα θεσμικά πλαίσια που θα επιτρέψουν τη «διάχυση» των τίτλων ιδιοκτησίας και θα μετατρέψουν τους φτωχούς σε μικρούς επιχειρηματίες. Ο de Soto ουσιαστικά ανατρέπει τόσο τον Μαρξ όσο και τον νομπελίστα North: η οικοδόμηση θεσμών, υποστηρίζει, είναι προϋπόθεση και όχι συνέπεια της ανάπτυξης. Εν τέλει, η φτώχεια μπορεί να υπερνικηθεί όχι με την κατάργηση αλλά με τη νομιμοποίηση της ιδιοκτησίας.