Η αναποτελεσματικότητα του αριστοτελισμού οδήγησε επιφανείς στοχαστές του 17ου αιώνα (R. Descartes, F. Bacon, P. Gassendi, W. Charleton, R. Boyle, I. Newton, κ.ά.) στην υιοθέτηση της ατομικής θεωρίας. Κρίθηκε από όλους αυτούς ως το πλέον αποτελεσματικό εξηγητικό εργαλείο, διότι τα φαινόμενα ως αντικείμενο της γνώσης, μπορούσαν να εξηγηθούν με τις θεμελιώδεις αρχές αυτής της θεωρίας: (άτομα κενό κίνηση, ιδιότητες). Εξάλλου η δημοκρίτεια υπόθεση, απαλλαγμένη από τον αθεϊσμό της για να είναι σύμφωνη με το έντονο θρησκευτικό κλίμα της εποχής και με το όνομα "σωματιδιακή θεωρία", ήταν συμβατή με τη χρήση του πειράματος, της επαγωγής και του μαθηματικού λογισμού, που συνιστούσαν τη νέα μεθοδολογία της φυσικής φιλοσοφίας.
Στο περιεχόμενο του βιβλίου συμπυκνώνονται οι προβληματισμοί, ιστορικό γνωσιολογικού περιεχομένου, που οδήγησαν στη γένεση της "νέας επιστήμης".