Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΔΙΑΠΑΛΗΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Πώς ακριβώς διαμορφώθηκαν, μετασχηματίστηκαν κι εμπεδώθηκαν οι ανταγωνιστικές εθνικές ταυτότητες και συνειδήσεις στη Μακεδονία, κατά την πρωταρχική ιδίως (και λιγότερο μελετημένη) φάση που προηγήθηκε των Βαλκανικών πολέμων του 1912-1913 και της ενσωμάτωσης της περιοχής στα γειτονικά βαλκανικά κράτη;

Οι παραδοσιακές εθνικές ιστοριογραφίες δεν θέτουν καν το ερώτημα, καθώς εκλαμβάνουν τον εθνικό χαρακτήρα της περιοχής σαν κάτι το εξαρχής -και διαχρονικά- δεδομένο: γι αυτές, η ιστορία της Μακεδονίας εξισώνεται μ εκείνη του μακεδονικού ελληνισμού / βουλγαρισμού / σερβισμού ή του μακεδονισμού, εξορκίζοντας κάθε άλλη ταυτότητα σαν προϊόν ξενόφερτης επιβουλής. Οι μεταμοντέρνες, πάλι, προσεγγίσεις αδυνατούν να κατανοήσουν, πόσο μάλλον να ερμηνεύσουν, τόσο την οικειοθελή στράτευση (κι ενίοτε αυτοθυσία) πολλών από τα υποκείμενα αυτής της διαδικασίας στην αντίστοιχη εθνική υπόθεση, όσο και την πραγματικότητα του μετασχηματισμού των επίμαχων συνειδήσεων και ταυτοτήτων στο πέρασμα του χρόνου.

Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, προϊόν πολύχρονης έρευνας σε 45 αρχεία της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Σερβίας, και πηγές δημοσιευμένες σε οκτώ διαφορετικές γλώσσες, εξερευνά αυτή τη μετάβαση του μακεδονικού χώρου από το προεθνικό αυτοκρατορικό παρελθόν στην εθνικά επικαθορισμένη νεωτερικότητα, εστιάζοντας την προσοχή του στον καθαρά πολιτικό χαρακτήρα του εθνικού φαινομένου και των αντίστοιχων εθνικών "αφυπνίσεων". Αντικείμενό του είναι η μελέτη των αντιμαχόμενων εθνικών παρατάξεων που συγκροτήθηκαν και έδρασαν στο εσωτερικό του σλαβόφωνου πληθυσμού της περιοχής, πληθυσμού που αποτέλεσε και το βασικό μήλο της έριδος των αντίπαλων εθνικισμών. Η διερεύνηση της ιδεολογίας, των κοινωνικών χαρακτηριστικών και πολιτικών πρακτικών αυτών των εθνικών "κομμάτων" (ελληνικού, βουλγαρικού, σερβικού), που διεκδίκησαν ταυτόχρονα "το έδαφος των ψυχών" των ίδιων ανθρώπων, αποδεικνύεται εξαιρετικά διαφωτιστική για τις ιδιαιτερότητες (αλλά και τα μακροπρόθεσμα χαρακτηριστικά) των ανταγωνιστικών νοερών κοινοτήτων που προέκυψαν μέσα από αυτή τη διαδικασία• το ίδιο και η επισκόπηση της ανακλαστικής ανάδυσης του μακεδονισμού, ως εναλλακτικής πολιτικής πρότασης κι εθνικής ταυτότητας.

Σκοπός του βιβλίου, που υποστηρίχθηκε ως διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, δεν είναι να "δικαιώσει" οποιαδήποτε πλευρά, αλλά να φωτίσει μια ιστορική πραγματικότητα που, παρά τους τόνους μελάνης που χύθηκαν στο μεσοδιάστημα, παραμένει μέχρι σήμερα σκόπιμα σκοτεινή.