ΑΝΑΘΕΩΡΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟ ΚΑΝΟΝΑ

Μακρινός απόγονος της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, η κλασική αρχαιολογία διαμορφώθηκε ως νεωτερικός επιστημονικός κλάδος κατά τον όψιμο 19ο αιώνα, μέσα από την ανάγκη της Δύσης να συγκροτήσει μια διακριτή πνευματική γενεαλογία. Το επιστημονικό πρόγραμμα που κατά τα τελευταία 150 περίπου χρόνια εφαρμόζεται -στη Δύση, αλλά και στην υπόλοιπη υφήλιο- ως «κλασική αρχαιολογία» συνδυάζει την αγάπη για το κλασικό, που είχαν πρώτοι καλλιεργήσει οι Ρωμαίοι, με τις αυτοσχέδιες "αρχαιολογίες" των αιώνων που μεσολάβησαν, έχοντας διαμορφώσει ένα εμφατικά ιδεαλιστικό αρχαιογνωστικό παράδειγμα, σταθερά προσανατολισμένο στην εμπειρική μέθοδο, τις αισθητικές προσεγγίσεις, τον φετιχισμό του ευρήματος και την εξιδανίκευση των αρχαίων -συχνά ανώνυμων, σκιωδών και κατά κανόνα επινοημένων- δημιουργών.

Στις "Αρχαιολογίες του κλασικού" ο Δημήτρης Πλάντζος μελετά τον τρόπο με τον οποίο η κλασική αρχαιολογία, ως αυτοτελής επιστημονικός κλάδος, οργάνωσε την έρευνα και ερμηνεία του κλασικού πολιτισμού κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα. Σκοπός της μελέτης είναι να διαφανούν οι ιδεολογικές παράμετροι που καθορίζουν τη διαχρονική και συγχρονική εικόνα του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, μέσω μιας διευρυμένης, διεπιστημονικής θεωρητικής συζήτησης. Επιχειρείται ο συσχετισμός των εξελίξεων στο χώρο της κλασικής αρχαιολογίας με τις ανάλογες (αλλά όχι πάντοτε παράλληλες) εξελίξεις στα πεδία της αρχαιολογίας εν γένει, αλλά και της ιστορίας, της ανθρωπολογίας και της εθνολογίας, καθώς και τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από τη θεωρητική συζήτηση στους χώρους της νεότερης ιστορίας και των πολιτισμικών σπουδών κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Το βιβλίο επιχειρεί έναν αναστοχασμό του επιστημολογικού εγχειρήματος της κλασικής αρχαιολογίας σε μια κρίσιμη για τον κλάδο καμπή, όταν η ιστορία και η σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν υπόκεινται σε επανεξέταση και αμφισβήτηση, και όταν η επιστημονική μεθοδολογία -τόσο των θεωρητικών όσο και των πρακτικών επιστημών- τίθεται σε νέα θεμέλια διεθνώς.