Στο βιβλίο αυτό γίνεται αρχικά μια εισαγωγή στο αισθητικό και καλλιτεχνικό κίνημα του υπερρεαλισμού, τις συνθήκες που ευνόησαν την είσοδό του στην Ελλάδα, την επαφή του Ελύτη με αυτό, τη μύησή του, αλλά και τη βαθμιαία διαφοροποίηση του και τη δημιουργία από τον ίδιο μιας «νέας ποίησης».

Στη συνέχεια περιγράφεται η ποιητική πορεία του Ελύτη μέσα από τρία στάδια τεχνικής, μορφολογικής, υφολογικής και θεματολογικής εξέλιξης, καθώς αυτός ήταν πάντοτε έτοιμος για νέες εμπειρίες και τεχνοτροπίες, υπό το κράτος του επηρεασμού του από τον υπερρεαλισμό, της συμμετοχής του στον Αλβανικό πόλεμο και των εμπειριών του από την Κατοχή και των γεγονότων του Εμφυλίου που θα τον ωριμάσουν ψυχολογικά και διαισθητικά και της μετέπειτα πείρας της ζωής του, που γίνεται ολοένα πλουσιότερη και πιο σύνθετη σε βιώματα.

Στη συνέχεια προσεγγίζεται το θέμα του πολέμου και των παρεπόμενών του σε πέντε έργα του Ελύτη: Ήλιος ο πρώτος (1943), 'Ασμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1942-1945), «Αλβανιάδα» (1944-1962), «Η καλοσύνη στις λυκοποριές» (1947) και Το ’ξιον εστί (1959-1961), εμπνευσμένα από τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, στα οποία περιγράφεται λυρικά-επικά-δραματικά η Ρωμιοσύνη, η μοίρα της, οι πόλεμοι και τα πάθη της στην ιστορική της διαδρομή, ενώ παράλληλα καταβάλλεται προσπάθεια να φανεί πώς ο ποιητής θεώρησε και απέδωσε το θέμα αυτό στην εξελισσόμενη προοπτική της αντίληψής του, με το χρόνο, καθώς επίσης και αισθητικά, με τη μετατροπή της ποιητικής του έκφρασης, συμπεριλαμβάνοντας στην ποίησή του και μια διάχυτη πρόθεση και διάσταση παιδαγωγίας: την επιταγή του χρέους όλων για την αντίσταση στον πόλεμο.