Ο αρχαίος ελληνικός θεϊσμός είχε φυσιοκεντρικό, ανθρωποκεντρικό και κοσμικό χαρακτήρα, εν αντιθέσει προς τον μετέπειτα αποκεκαλυμμένο χριστιανικό χαρακτήρα του θεϊσμού, ο οποίος προσλαμβάνει θεοκεντρικό περιεχόμενο και προσανατολισμό. Στον αρχαίο ελληνικό θεϊσμό απουσιάζει η υπερφυσική παραδοχή της ύπαρξης του θείου και η σχέση του ανθρώπου μαζί του δεν αφορά σε κοινωνία της δόξας Αυτού και της υπερφυσικής αποκάλυψής Του. Η απόπειρα γνώσης του θείου έχει φυσικά και κοσμικά κίνητρα, ενώ στην υστερότερη βυζαντινή χριστιανική μεταφυσική η αποκάλυψη του Θεού συστήνει και τη δυνατότητα της υπερφυσικής γνώσης του Θεού.

Γεννάται το ερώτημα είναι δυνατόν ο άνθρωπος να γνωρίσει τον Θεό; Στην αρχαία ελληνική θειο-λογία ο άνθρωπος εξαιτίας της κοινής πνευματικής του συγγένειας προς το θείο, δια του νου, γνωρίζει, κατά τον γνωσιολογικό συνεγγισμό μαζί του την ουσία του, ταυτίζεται με την ουσία του θείου, κατά τον Πλωτίνο, ταυτίζεται ο ορών με το ορώμενο θείο, ως προς την ουσία του ορώμενου θείου. Τι επισυμβαίνει κατά τη χριστιανική μεταφυσική ως προς τη θεογνωσία; Ο άνθρωπος ανάγεται προς τον Θεό, δια της πίστης, δια του νου και δια της ελεύθερης βούλησής του. Και αυτό επισυμβαίνει διότι ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του Θεού κατ εικόνα και καθ ομοίωσιν. Το κατ εικόνα αφορά στο αυτεξούσιο και στη νόηση του ανθρώπου, ενώ το καθ ομοίωσιν αφορά στη δυνατότητα της εξομοίωσης προς τον Θεό, δηλαδή στην επέλευση της κατά χάριν θέωσης. Η κατά τη Βυζαντινή χριστιανική φιλοσοφία και μεταφυσική γνώση του Θεού, αφορά στη γνώση όχι της ουσίας του Θεού, αλλά των θείων ενεργειών ή αλλιώς της δόξας του Θεού που είναι η προς τα έξω έκφραση της θείας ουσίας. Ο σκοπός της θειο-γνωσίας της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφικής, φυσικής και κοσμικής θεολογίας είναι η εννόηση της ουσίας του θείου, ενώ ο σκοπός της Βυζαντινής χριστιανικής μεταφυσικής θεογνωσίας είναι η δια της πίστεως γνώση του Θεού με σκοπό τη σωτηρία του ανθρώπου.