ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ

Οι θάλασσες αποτελούσαν πάντοτε μεγάλη πρόκληση για τον άνθρωπο. Αυτήν τη φορά, η πρόκληση δεν είναι η εξερεύνηση ή η εκμετάλλευσή τους, αλλά η διασφάλιση της χρήσης τους: τούτο τον σκοπό υπηρετεί ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, δηλαδή ο σχεδιασμός του χρόνου και του τόπου της άσκησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη θάλασσα, φιλοδοξία που, όπως οφείλει, βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ελλάδας και πολλών ακόμη χωρών.

Κεντρικά θέματα του βιβλίου είναι η έννοια και το περιεχόμενο του χωροταξικού σχεδιασμού, γενικά, και του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και της ολοκληρωμένης διαχείρισης των ακτών, ειδικότερα. Εντούτοις, αυτό απαιτεί μια ευρύτερη κατανόηση του θαλάσσιου χώρου, της γεωγραφίας των ωκεανών και των θαλασσών, των χαρακτηριστικών των θαλάσσιων υδάτων, του θεσμικού πλαισίου που διέπει τις θάλασσες, και των προσπαθειών της ρύθμισής τους σε διεθνή, ευρωπαϊκή και ελληνική κλίμακα. Τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου αφιερώνονται στις θάλασσες του πλανήτη, εστιάζοντας κυρίως στις περιφερειακές θάλασσες της Ευρώπης -πάνω απ όλες στη Μεσόγειο- και στην Ελλάδα, ενώ ένα κεφάλαιο αφιερώνεται στο δίκαιο των θαλασσών και στις διεθνείς συνθήκες που επηρεάζουν τον θαλάσσιο χώρο, καθώς και στις συμβάσεις που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες, π.χ. την υφαλοκρηπίδα, τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες, τις ζώνες προστασίας της αλιείας, αλλά και ζητήματα σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Τη στιγμή που στο εθνικό μας δίκαιο ενσωματώνεται η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (Maritime Spatial Planning), είναι απαραίτητο να μελετηθεί σε βάθος η Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική της Ε.Ε., αλλά και όλες οι παράλληλες πολιτικές που την επηρέασαν. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζεται η εξέλιξη των οδηγιών της Ε.Ε, καθώς και οι διεθνείς εμπειρίες ρύθμισης και προστασίας των ευρωπαϊκών θαλασσών μέσω διακρατικών συμβά-σεων ή μέσω εθνικών πρωτοβουλιών χωρών που ανήκουν στην πρωτοπορία του αντικειμένου. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη Μεσόγειο, ενώ ένα ξεχωριστό κεφάλαιο αφιερώνεται στην Ελλάδα και στις προσπάθειες που σιγά-σιγά οδηγούν σε έναν συγκροτημένο θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό: παρουσιάζεται το σχετικό θεσμικό πλαίσιο, επισκοπούνται τα ειδικά χωροταξικά πλαίσια -έστω και αν κάποια στιγμή εγκαταλείφθηκαν ή έμειναν ανενεργά- που επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, τις θαλάσσιες περιφέρειες της χώρας, π.χ. για τις υδατοκαλλιέργειες, τον τουρισμό και τις παράκτιες ζώνες, τις εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργεια, και τα εγχειρήματα που αφορούν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο παράλληλα, εξετάζονται τα παραδείγματα των θαλάσσιων πάρκων οικολογικής προστασίας, το πρόβλημα του αιγιαλού και της παραλίας, οι πρώτες διερευνητικές προσπάθειες θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και οι αρμοδιότητες των κρατικών υπηρεσιών που τον αφορούν.

Το βιβλίο κλείνει με μια γενική σύνθεση και ένα περίγραμμα μιας πρώτης προσέγγισης του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, που θα μπορούσε να είναι λειτουργική και εφαρμόσιμη μέχρις ότου ρυθμισθούν τα δύσκολα προβλήματα οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, ιδίως στο Αιγαίο. Κρυφή επιθυμία του συγγραφέα είναι να μην αντιμετωπισθεί το βιβλίο ως αμιγώς τεχνοκρατικό. Η θάλασσα δεν είναι απλώς ένα αντικείμενο τεχνικό ή πατερναλιστικά οικολογικό. Είναι κτήμα της ανθρωπότητας, μέρος του υποσυνείδητου όλων μας, το υγρό στοιχείο που μας γέννησε.