Ο Δημήτρης Σπάθης ήταν ένας από τους θεμελιωτές της ελληνικής θεατρολογίας, ένας πρωτοπόρος που συνέβαλε αποφασιστικά στην εδραίωση της νεαρής επιστήμης στη χώρα μας και που μας πλούτισε με έργο υποδομής, απαραίτητο εργαλείο για τη μελέτη και την κατανόηση της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου. Η επιστημονική του παραγωγή ήταν ως τώρα, στο μεγαλύτερό της μέρος, διάσπαρτη σε περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων, συλλογικούς τόμους, δυσεύρετα προγράμματα θεατρικών παραστάσεων.

Με την παρούσα έκδοση συγκεντρώνεται αυτό το διασκορπισμένο έργο και γίνεται προσιτό σε επιστήμονες, φοιτητές, εκπαιδευτικούς, ανθρώπους του θεάτρου, συνειδητούς θεατρόφιλους.

Τα μελετήματα του τόμου καθρεφτίζουν τις ποικίλες ερευνητικές ανησυχίες του Σπάθη: αναγεννησιακή κρητική δραματουργία, θέατρο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ρεπερτόριο των πρώτων ελληνικών θιάσων, άνθηση της κωμωδίας και της κοινωνικής σάτιρας τον 19ο αιώνα, εδραίωση του επαγγελματικού θεάτρου στο νέο ελληνικό κράτος, καθιέρωση του σκηνοθέτη και σκηνικές αναζητήσεις κατά τον 20ό αιώνα. Όλα αυτά συνιστούν με τη διαδοχή τους μιαν άτυπη ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου, καταγράφουν τη διαδρομή του προς την ωριμότητα μέσα από τη δυναμική σχέση παράδοσης και ανανέωσης.

Βασικό χαρακτηριστικό των προσεγγίσεων του Σπάθη είναι το γεγονός ότι δεν βλέπει τα θεατρικά φαινόμενα απομονωμένα. Συνδέει την ελληνική εκδοχή με το ευρωπαϊκό προηγούμενο, την καλλιτεχνική πρόταση με την πολιτική συγκυρία, την εξέλιξη του θεάτρου με την ιστορία των καλλιτεχνικών ρευμάτων, των ιδεών και των νοοτροπιών. Ένα άλλο, εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η «σκηνοκεντρική» σκόπευσή του. Δεν γράφει μια ιστορία των θεατρικών κειμένων αλλά της σύνολης θεατρικής δραστηριότητας, ενδιαφέρεται ταυτόχρονα για τους δραματουργούς και για τους θεατρίνους, για τα κείμενα και τους χώρους, για τη σκηνή και την πλατεία.

Τα μελετήματα του Δημήτρη Σπάθη, εξερευνώντας δύσβατες περιοχές και προτείνοντας πρωτότυπες ερμηνείες, αποτελούν πολύτιμη συμβολή στην πολιτισμική μας αυτογνωσία.