Το ''παιδομάζωμα''- ''παιδοφύλαγμα'' ως έννοια και πραγματικό θλιβερό γεγονός, μεταξύ πολλών άλλων θλιβερών, όπως έχει εγχαραχθεί, εμφανίζει μέρος του όλου δράματος. Είναι η κουρτίνα που κρύβει πολλά. Κρύβει τα παιδιά που από τα γεννοφάσκια και την κούνια βρέθηκαν στις φυλακές, τα μεγαλύτερα που από το θρανίο και τη ζεστή αγκαλιά του δασκάλου βρέθηκαν στο στρατοδικείο-θανατοδικείο και στην αμείλικτη κρίση του βασιλικού επίτροπου, τα ανήλικα της Μακρονήσου, τα παιδιά χωρίς πατρίδα, τα παιδιά των αμφίπλευρων επιστρατεύσεων, των βίαιων μετακινήσεων πληθυσμών, τα πσιδιά-θύματα αντεκδικήσεων, τα παιδιά-προϊόντα βιασμών, τα παιδιά-θύματα εμπορίου και αγοραπωλησιών, της μισαλλόδοξης εκπαίδευσης, της πολιτιστικής και οικονομικής καθυστέρησης της χώρας, τα ορφανά της Κατοχής και του Εμφυλίου, που είχαν ανάγκη προστασίας και δεν την βρήκαν. Κρύβει τους ''προστάτες'' των παιδιών, της έννομης και της δημοκρατικής τάξης, που χωρίς την γενναία χρηματοδότηση από τους αρχιτέκτονες του ''ψυχρού'' πολέμου, δεν θα ξεκινούσαν το γιγάντιο μακελειό του Εμφυλίου.

Έγιναν αρπαγές και επιστρατεύσεις παιδιών, αλλά και επιτάξεις από τις δυο παρατάξεις για διαφορετικούς λόγους, όμως για την ίδια αιτία. Την εξουσία. Οι Ρίτσος, Θεοδωράκης και τόσοι άλλοι, πήγαν στη Μακρόνησο αυτοβούλως ή τους επιστράτευσαν για να τους στείλουν στο μέτωπο ενάντια στους κομμουνιστές, όπως πολλούς ''ανανήψαντας'';

Ο Εμφύλιος ήταν πόλεμος ταξικός, δηλαδή αφορούσε την διεκδίκηση όχι μέρους, αλλά ολόκληρης της εξουσίας και σαν τέτοιος προαπαιτούσε ιδεολογικά ομογενοποιημένες παρατάξεις, άρα εθελούσια συμμετοχή, που μερικώς υπήρξε. Έτσι στον βαθμό που υπήρξε βία, αυτή μετεξελίσσεται σε ιδεολογικά ''τοξικό'' πόλεμο, στοιχείο που θα εμποτίσει βαθιά την κοινωνία, θα την εμβολιάσει αρνητικά και θα τροφοδοτήσει για χρόνια, ακατάσχετα εμφύλια πάθη.